Emigrim

Pro-etikë

Nga (Hamdi) Erjon Muça

Migrim: në ajër, në ujë, në tokë. Levizje e tokës rreth diellit: migrim kozmik, konstant pa pengesa kufitare. Migrim kometash: këshëri dhe rrezik bashkë… Migrim njerëzor: kërrcënues i përhershëm qytetërimesh, kulturash: bindjesh mediokre…..

Tespixhinjtë dhe liria e fjalës

Tregim nga Rrahim Sadiku

U kumtua se ishte aprovuar ligji për lirinë e fjalës dhe shkrimtarë, akademikë, shkencëtarë e profesorë filluan të dalin shesheve, kafeneve e vendtubimeve e të thërrisnin se ata ishin ideatorë të kësaj arritjeje dhe se gjithmonë kishin qenë për këtë të drejtë madhore, njerëzore e universale. Disa prej tyre dëshironin, me ҫdo kusht e me ngulm, që njerëzit ta besonin këtë e të harronin se mu ata njiheshin si ngulfatës të fjalës së lirë, si diferencuresë të zellshëm të të tjerëve, si kërcënuesë, në emër të shtetit të partisë. Shtypi u vërshua nga shkrime, intervista e studime për represionin që kishte pësuar kultura e këtij populli dhe qenia e tij, duke ia shkelur lirinë e fjalës, lirinë elementare që duhej të gëzonte ai.
Punëtorët e Shërbimit të Punëve të Brendshme kishin shumë punë dhe ishin kthyer në lexuesë të rregullt të shtypit ditor e në përcjelljes të emisioneve televizive, duke mbajtur shënime për secilin artikull, për secilin emër që botonte diҫka, për secilin që shfaqej në ekran. Fletoret e tyre po mbusheshin me fraza e dosjet e shërbimit po trasheshin më shumë se kurrë. Kështu vazhdoi një kohë dhe shefi i Shërbimit dukej më shumë se i kënaqur, sepse ishte në shërbim të vendit të tij e të synimeve të popullit të tij, më shumë se kurrë. Tashti e kishte në dorë të shfaroste atë intelegjenci të urryer, që ishte krijuar për të zezën e kombit të tij e të shërbimit të tij.
Po bëhej gati të hartonte raportin për arritjet e të veprimeve konkrete që do të ndërmerrte në të ardhmen, brenda një kohe sa më të shkurtër, kur e thirrën të paraqitej sa më shpejt në selinë e shërbimit, në Beograd, te kryeshefi Radomir. Kjo thirrje iu duk e pavend fare, sepse po e nxirrte nga puna e tij e sukseshme, por u nis menjëherë, duke angazhuar shoferin më të mirë dhe pa u bërë pesë orë ishte si i mbirë para kryeshefit.
Kryeshefi e shikoi sikur të ishte një amator i vjetër, mbetur pa pikë përvoje edhe pas disa dekadash shërbimi dhe qeshi me të madhe.
“Duket të janë mbaruar dosjet, po mos u shqetëso, se të sjellim ne edhe disa maune, që t’i mbushësh e t’i ngjeshësh për shtatë palë qejfe!”
Shefi i Prishtinës u ndje krenarë që po ia njihnin vlerat e angazhimit të madh që kishte bërë dhe sa nuk u vërsul ta përqafonte eprorin e tij.
“Ore, je në vete ti apo ke shkalluar, Bozhidar!? – ndërroi ai qëndimin përnjëherë dhe nisi të fliste me rreptësi. Ke ndonjë sens për ndryshimet ti apo je matufepsur fare? E kupton ҫka do të thotë liri e fjalës e ҫka dosje?! Epoka e dosjeve, si i kupton e si i mbush ti, ka përfunduar. Nuk kthehet më ajo kohë, o shok. Por, ne nuk duhet të lejojmë të ikë koha jonë dhe të humbin idealet dhe synimet tona, të kombit tonë. Ne ishim, jemi e do të jemi madhështia e kësaj bote, mos e harro këtë. Nuk ka forcë e ligj, nuk ka ndryshim, që na ndal nga kjo vlerë unike që kemi.”
“Ҫka të bëj me dosjet unë” – shefi po ndjehej si ta kishin zdeshur lakuriq para mijëra njerëzve. Zemra po i therrte sikur po i shponin me thikë.
“Besoj se nevojtoreve të Prishtinës u duhen letra. Ua jep falas, në shenjë bëmirësie” – kryeshefi qeshi me kakarisje të padurueshme. Kurse ti i zë në grusht ata intelektualët që ende vazhdojnë të marrin para e ofiqe nga ne. I ke emrat dhe u jep detyra. Ata më tënjohurit e “më intelektualët” brenda javës duhet t’i kesh të pranishëm në vendet më të dukshme, duke mbajtur tespihe në duar e duke shkuar për lutje në xhamitë më të mëdha. Ata duhet ta lënë fjalën e lirë e të angazhohen për islamin, duke deklaruar, kudo që të gjenden, se islami është e vetmja e ardhme e shqiptarëve dhe se mendimi i lirë është i dënueshëm edhe nga perëndia. Kështu, i xhveshim ata, pa zhurmë e pa bujë, para popullit të tyre e botës i tregojmë se ky popull nuk ka kulturë, nuk ka aftësi e nuk ka prirje për ndryshime, se ky popull nuk i pëket Evropës, se mendja, qëllimi dhe shpirti i tij është orient dhe vetëm orient… Dhe kështu, i ndjekim ata ma dosje të reja, të holla fare, pothuaj të padukshme e shumë efektive…”
Mandej kryeshefi e shefi iu shtruan një bisede të gjatë, lexuan materiale e dosje sekrete dhe sollën vendime, që do të ishin të njohura vetëm për ata dy e për gjeneratat e ardhme, kur do të hapeshin dosjet tepër sekrete.
Me t’u kthyer në Prishtinë, Bozhidari mbajti një varg mbledhjesh e takimesh me vartësit e tij. Duke u shtënë se po thoshte gjëra krejt normale e aspak të padrejta, ai urdhëroi që të fillonte seria e pandërprerë e bisedave informative me shqiptarë të njohur e me shqiptarë që mund të bëheshin të njohur, për t’u dhënë detyra konkrete atyre që donin të gëzonin jetën e privilegjet dhe shkopinj e burg atyre që kujtonin se mund të krijoinin rrethana për bashkim të Kosovës me Shqipërinë ose për shtet të ri shqiptar në këtë truall. I udhëzoi që për masën tjetër shqiptare të krijoheshin kushte ideale për t’u larguar për në vende të tjera, sa më shumë e sa më shpejt, domosdo të frikësuar tej mase, që as të mos u shkonte më ndërmend për t’u kthyer ndonjëherë këndej.
Mandej, në Prishtinë sikur u përhap një ftohtësi ngjethëse, në ato ditë plot diell. Kafenetë, rrugët, sheshet, oborret… ishin të mbushura me njerëz që mbanin tespihe në duar e që numëronin me devotshmëri të paparë rruzat e vogëla, rruzat e shndritshme, rruzat të sjella shpejt aty, nga kushedi ku. Rrugët e sheshet ishin mbushur edhe me të atillë që shfetonin, në vende sa më publike, libra të mëdhenj e me shkronja arabe që binin menjëherë në sy.
Në fillim njerëzit befasoheshin kur shihnin me tespihe në duar një profesor universiteti, një njeri që me kohë e kishte deklaruar veten komunist e ateist; një njeri që deri pak më parë mohonte fenë; një njeri që kishte shkruar e botuar libra kundër fesë, një student që kurrë nuk i ishte ndarë librit shkencor…
Erdhi ashtu kur koha Kosova nuk e shijoi dot lirinë e fjalës e kur gjithë vendin e kaploi hija e tespixhinjëve.