NJERIUT I DUHET LONI I TIJ BRENDA VETES

Mbi librin “Loni i pallatit tim“ të autorit Çerkin Bytyçi

Nga: Ferdinand  LAHOLLI

Shkrimtari Çerkin Bytyçi është sot një emër i njohur jo vetëm në Kosovë, por edhe në diasporën shqiptare ku jeton e punon prej vitesh. Në serinë botimore të tij bën pjesë edhe poema për fëmijë „Loni i pallatit tim“, botuar në vitin 2004 nga „Horizonti“, Prizren, nën kujdesin redaktorial të autorit Hamza Halabaku.

Që poezia për fëmijë të lexohet me endje prej të gjithëve duhet së pari të ketë një këndvështrim origjinal të motivit të sjellë, gjë që frymon në çdo qelizë të këtij libri, së dyti të ketë rima të pasura, të cilat nuk duket se mungojnë dhe aq shumë, dhe së treti të pulsojë nga një ritmikë fanatike, për të cilën me pak kujdes mund të ishte bërë më tepër.

Mund të thuhet se kohështrirja e kësaj poeme nis nga vigjilja e klasës së parë për Lonin dhe mbaron jo shumë larg kësaj vigjiljeje. Loni, personazhi kryesor i Bytyçit në këtë libër është një trimosh që s’njeh të dytë e që si asnjë tjetër kacafytet dhe fiton edhe ndaj ariut vigan. Njëherësh ai është edhe mjaft vital e lojëdashës, sa nuk e sheh për keq të trokasë dyerve të pallatit, e si të mos mjaftonte kjo gjë, fton edhe bashkëmoshatarët t’i bashkangjiten asaj loje në ngjitje-zbritje shkallësh. Por shokët e pallatit distancohen prej tij, teksa qortimet prindërore nuk dinë të rreshtin.

Reagimet e tyre i duken Lonit sa të çuditshme aq edhe pa kuptim. Ndaj dhe shkon i paepur në rrugën e tij, ku edhe pse fëmijë ndihet i rritur, edhe pse i papërvojë beson se di çdo gjë të kësaj bote. „Prapësitë“ e kësaj natyre shtohen e shtohen fletë pas flete. Pas mburrjes së bujshme se ai është madje në gjendje të ngasë makinë dhe aeroplan, plandoset një ditë përdhe e gjakoset aq shumë, pikërisht teksa orvatet të ngasë biçikletën… Por edhe pse i plagosur ai ngrihet më këmbë, se fundja trimat nuk dinë të dorëzohen.

Strofat e poemës lartohen vitale në një piramidë „prapësirash“ të Lonit. Por këtu përjetohet befasia e parë pozitive: edhe pse autori për arritjen e lajtmotivit të tij orvatet me fanatizëm ta negativizojë personazhin kryesor, Loni si për inat bëhet gjithnjë e më i dashur për lexuesin, gjithnjë e më i afërt. Ndodh kështu, ngaqë ai është vogëlushi që mbart me vete një botë ëndrrash dhe dëshirash aq guximtare, saqë për masën e tulatur e të fjetur janë vërtet shqetësonjëse, por që përditshmërisë i falin ngjyra të freskëta gjallimi dhe besim të patundur fëmije.

Edhe pse Loni i fillimlibrit damkoset prej shoqërisë dhe familjes si i pasjellë e rregullprishës, simpatia e lexuesit për të është ngaherë në rritje, ngaqë Loni nuk vjen thjesht i konturuar si individ, por është individi kundrejt masës. Shoqëria dhe familja, si pjesë të pandara të një filozofie etike, janë aq të indinjuar me mëvetësinë e Lonit, saqë bëjnë çmos dhe ia arrijnë qëllimit, ta mbërthejnë atë në morsën e rregullave. Nga kjo pikë kohore shohim përpjekjen e zellshme të autorit, për të na e paraqitur gjithnjë e më pozitiv personazhin e tij kryesor, por këtu ndodh befasia tjetër e këtij libri: figura e Lonit shkon ngaherë në zbehje konturesh, gjersa vjen edhe çasti tragjik, ku atë e shohim të tjetërsuar në masë, pra në hiç.

Fëmija i tretur tek masa është fillimi i fundit të individit. Ky lajtmotiv vlen për të gjitha grupmoshat. Sidomos për të rriturit duhet theksuar: Njeriu pa Lonin e tij brenda vetes i ngjan një arkivoli, ku prehet çdo ëndërr, çdo dëshirë, çdo guxim i dikurshëm.