NJË BASHKËPUNIM I MADH EVROPIAN – GLOBAL

Festivali i 8-të Ndërkombëtar i Filmit në Tetovë – ODA

QYTETI I TETËFOLUR TETOVAR – 2019

Sabedin Selmani – Projekt Kordinator

Themelues dhe kontribues për realizimin e këtij projekti

Festivali i Tetë Internacional i Tetovës që bëhet në Tetor të çdo viti nga dt 7 -14 Tetor , është
një qasje e re e pandalshme, në veprat kulturore mbarëkombëtare, për të operuar në nivelin transnacional një ndikim global në një kuadër shumëpalësh bashkëpunimi nga vendi dhe bota e cila rezulton të ketë një kuptim të jashtëzakonshëm multikulturash dhe një rol evolues në zhvillim më të lartë të sektorëve krijues kulturorë ndërkombëtare dhe evropianë.

Një festival i jashtëzakonshëm i Tetë , Tiff-tiff ODA International, ndërsa u bë realitet – një ëndërr për të ardhmen e qytetërimit, një rritje të mëtejshme të çdo edicionali dhe në vazdhim, me përmasa globale, ballkanike Tetovë, Shqipëri, Evropë dhe botë! Dhe një organizim gjeneral, që i dha Festivalit të Filmit ndërkombëtar të Tetovës, energji dhe FUQI!

Përtej imagjinatës ky festival ka mbledhur një audiencë të madhe pjesëmarjeje duke zbuluar talente te reja.

Në Festival konkuruan gjithsej 94 filma, u zgjodhën 3963 filma nga 113 vende në të gjithë botën, nga të cilët 88 filma kanë garuar këtë vit në Festivalin e 8-të Ndërkombëtar të Filmit në Tetova – ODA
Është padyshim një ngjarje e rëndësishme dhe një punë madhështore edicioni i tetë i Festivalit internacional të Tetovës dhe më gjerë Tiff -Oda në hapësirën ndërkombëtare do të vazhdojë si një burim i pashtershëm që do të eksplorojë pandërprerë këtë qytet mikpritës të yjeve të filmit kinematografik, të yjeve të këtij festivali që çdo herë dhe nis me vizitorët e saj të vegjël të paimgjueshëm që buçasin në sallën e teatrit të qytetit. Një gumëzhimë e paimagjinueshme e shumë fëmijëve qe përcjellin shumë energji pozitive, mirësi dhe dritë të dritëruar Qytetit Tetovar të Tetëfolur!
Nga ana tjetër, mbetem shpresëplotë se çdo herë dhe më bukur dhe me njerëz tepër të dashur e të respektuar, festivali jep jetë vetë qytetit Tetovar me programet e saj të larmishme për gjithë grupmoshat pothuajse.
Shtëpia e vogël e Odës do të ngelet si një qershi mbi tortë për organizimet e saj vullnetare me nxënës studentë e të rritur si një shtëpi e madhe ku të gjithë punojnë pa përjashtim me shumë dashuri që nga ata që e ndërtuan këtë projekt deri tek vetë fëmijët. Gjithashtu do të ngelet e paharrueshme perfomanca art anim e realizuar dhe xhiruar live me idenë për të ngelur vërtet si një vend i shenjtë që rrezaton dritë hyjnore plot art, Oda shtëpia e ideve të artit!
Për këtë arsye, jehona e tij është e madhe për besimin në vlerat njerëzore, qytetare dhe kulturore kombëtare dhe ndërkombëtare, ajo çka synojnë të përcjelli inteligjenca mbarë me premisa të reja, misioni tek shoqëria njerëzore dhe e ardhmja e saj!

Është një festival me shpirt ku kontriubojnë shumë njerëz vullnetarë dhe të rinj që dashurojnë artin kinematografik!

Një falenderim të jashtëzakonshëm festivalit Tiiff Oda – Tetova një festival që ka dalë jashtë kufijve të ballkanit dhe Evropës, të gjithë shtetet evropiane ishin në garë, një festival me vlera artistike dhe shumë i nderuar nga kineastët! Mbi të gjitha do citoja vetëm një emër risi që është shpirti i këtij festivali, një organizator i shkëlqyer human kordinatorin e këtij projekti gjigand Sabedin Selmani! Ky njeri i palodhur, përkushtues i madh, i pagjumë që e shikon që vrapon dhe ndalet e ngren edhe arkat e ujit të pijshëm, tek bën çdo punë që del para papërtim, të habit me angazhimin e tij tepër serioz si të ish një superman i gjendshëm dhe kordinues për çdo zgjidhje të pamundshme ku vetënxjerr gjithë atë burim dijesh në shërbim të njerëzimit dhe të ardhmes! Është ky realitet parësor i njerëzve humanë të lindur dhe të ndershëm që ekzistojnë për të hyrë në Mbretërinë e qiellit që zgjohen dhe në heshtje për të ndërtuar dhe prodhuar një shoqëri të re, të përqendruar, në atë ç’ka është tejet e rëndësishme që çon në plotësinë!
Gjatë këtyre ditëve të këtij Festivali Mbarëkombëtar shqiptar të filmit në Tetovë prej datës 7- deri në 14 Tetor, pata nderin dhe kënaqësinë të ndjek me vëmëndje të madhe gjithë ecurinë e kësaj ngjarjeje të jashtëzakonshme dhe shumë cilësore, që prezantuan me sukses të gjitha filmat e gjatë dhe të shkurtër të këtij festivali!
Festivali u hap me perfomancën Art të regjizorit mjeshtër dhe kalorës i animacionit Joan Zhonga MAGJIA NE PIXILATION me siglën e vetë të çdo edicioni në vazhdim dhe edicionit të tetë Tiff -8- ODA ideuar nga Irina Hysi.

Për skenarin u deshën të mbështesin vullnetarë ish studentë koreografë, aktor të universitetit, dhe grupi i punëtorisë së Odës, e cila u krijua përnjëherë dhe brenda katër ditësh ajo u paraqit në skenë suksseshëm dhe me duartrokitje e thirrje.
Veshja e bukur me këmishat e bardha, brezi me motive dhe fustanet popullore të krahinës, dritat me bateri që përshkruanin në errësirë siluatat e ndritshme lëvizjet dhe kërcimin të çiftit dhe një copë e mëndafshtë e bardhë e një gjatësie, hapjet rrotulluese e fundeve të fustaneve si në ritualet sufiste, simbolizojnë kërkimin në rrugëtimin e madh jetësor si gjëja më thelbësore e asaj që ndodh rrugës së Qumështit duke e mirëpritur pastërtisht qenien poetike brenda nesh! Si një ëndërr në hapësirën e galaktikës, lëvizje dritash me dridhje të pikturuara në blu dukej sikur atë ditë ky vend magjik i Tetorit Tetovar, i përzgjedhur nga vetë universi në tetë perënditë e Parajsës lexonin në qiell yjet e tyre të përzgjedhur të kësaj Toke të Mjaltë, ky simbol i jetes dhe ringjalljes!
Dhe në vijim mbushën skenën me vlera…!..

Në ceremoninë e mbylljes tiff Oda 2019 ishin prezent drejtues dhe të ftuar Berat Asani Mensur Aliti Andamion Murataj Irina Hysi, Jani Zhonga, Adriana Matoshi Kushtrim Hoxha Basri Lushtaku Bora Selmani Bistra Georgieva Erenik Beqiri Marija Lafi Stephan Komandarev Muzbajdin Qamili Cigdem Sezgin Ngadhnjim Mehmeti Ali Azghar Philip Bergson Latif Hasolli Andrea Denise Falco Etj…të ftuar special Ali Asgari Jean-Marc Barr!

Çmimin e Madh e fitoi – TOKA E MJALTË ! Me regjizor Tamara Kotevska dhe Ljubomir Stefanov dhe kameraman Fejmi Daut dhe Samir Luma
Një film i shkëlqyer i super merituar, ja vlen ta shikoni, po do flasim me gjerë për këtë, një film gjigand, tek e ndiqja kisha afër dhe një vajzë që nën emocionet e ndiqte filmin, ajo qante Adriana Matoshi që u cilësuar nga juria për aktoren më të mirë të vitit! Skenari më i mirë Stephan Komandarev, Simeon Ventsislavov – 8-th Tetova INTERNATIONAL TIFF

Irina Hysi Ma

SHQIPONJAT ARBËRESHE TË SHËN SOFISË SË EPIRIT FLUTURUAN NË AMERIKË…!

Nga: Bexhet Asani

Nga mesi i tetorit 2019, Grupi folklorik “Shqiponjat” nga Shën Sofia e Epirit të Krahinës së Kozencës – Kalabri, për disa ditë me radhë shfaqën koncerte në Nju Jork dhe në Kenerikë. Për ardhjen “Shqiponjave” arbëreshe, më kishte njoftuar regjisorja Luçia Martino: “Përshëndetje i dashur profesor! Jam e gëzuar se në tetor do të jem në Nju Jork. U vinjë me dy grupe: një kalabrez e një arbëresh. Na ka Kalabria jemi arbëresh pir (por) jemi edhe kalabrezë. Dua t’ u njohë! Je dërgonjë programin. Columbus day jemi dhe ka sfilata me kostimet arbëresh. Shihemi në Nju Jork. Të fala shumë!
“Mirë se të na vini!” – iu përgjigja shkurt.
Me të marrë këtë mesazh nga motra jonë arbëreshe, aty për aty e bëra një Lajmërim: Lajmërohen të gjithë shqiptarët si dhe Qendrat kulturore shqiptaro – amerikane, kudo që gjenden në Nju Xherzi, në Nju Jork, në Kenerikë etj., se më datat 11, 12, 13 dhe 16 tetor 2019, do të mbahet “Java kulturore arbëreshe dhe kalabreze” do të marrin pjesë: Shoqata Kulturore “Vorea” nga qyteti i Frasnitës së Kalabrisë – Itali, e udhëhequr nga regjisorja e njohur Luçia Martino, do të vërë në skenë një fragment të komedisë me titull “Gruaja magjistare”, në gjuhën arbëreshe, po në regji të Luçias, grupi folklorik “Shqiponjat” nga Shën Sofia e Epirit, do të prezentohet me këngë dhe valle popullore arbëreshe si dhe grupi folklorik “San Sosti” do të prezentohet me këngë dhe valle kalabreze (Italiane), ndërsa znj. Luçia Martino me shoqet e saja nga kuzhina tradicionale arbëreshe do të përgatisë SHTRIDHËLA (Shtrydhëla – lloj pilafkash, jufkash). Aty do të kemi rastin dhe nderin të dëgjojmë gjuhën e Skënderbeut..! Duhet ta mbështesim gjakun tonë të shprishur! (Shpërndarë).
Nuk kam ndonjë të dhënë sesa shqiptarë morën pjesë gjatë këtyre netëve nëpër shfaqjet e motrave dhe vëllezërve tanë arbëreshë! Mund të them me plotë gojën se kushdo që ka marrë pjesë në netët kulturore arbërshe e kalabreze ka dalë i kënaqur, i pasur dhe i pajisur me kulturat e këtyre komuniteteve të cilët me shekuj kanë bashkëjetuar e vazhdojnë të bashkëjetojnë që nga Moti i Madh.
Më se një javë përpara e caktova se të dielën, më 13 tetor do të shkonim në Nju Jork: unë Afërdita, Zenepja dhe Mendiu. E prisja me padurim këtë ditë. U nisëm para orës shtatëmbëdhjetë edhe pse programi fillonte më ora nëntëmbëdhjetë. Kaluam urën e Xhorxh Uashingtonit, mbërrimë në Menhatan. Për pak minuta duhej të arrinim, ishim fare afër..! Po ndodhi e papritura! GPS që na tregonte rrugën u çakërrdis…! Në vend të na çonte në Yonkers (Jonkers të Nju Jorkut) atje ku do të mbahej shfaqja, na nxori përtej urës, në Nju Xherzi. Ora kishte kaluar nëntëmbëdhjetë e tridhjetë minuta. Që të ktheheshim prapë na duhej gati edhe një orë..! U kthyem në shtëpi duke e lajmëruar zonjën Luçia me keqardhje se ne nuk kishim mundësi të takoheshim! I premtova se të mërkurën, më 16 tetor do të takoheshim patjetër…!
Po nuk iu binda unë njëherë vetvetes..! Asnjëherë nuk duhet ta jepja fjalën! Po u dha fjala gjallë – vdekur duhet të mbahet! E prisja me padurim ditën e mërkurë. Nga orët e vona të pasditës, momentin kur duhej të niseshim dështon çdo gjë..! Televizionet lajmëronin shi me erë thuajse do të bëhej kiameti! Minutat më kalonin më shpejtë se sekondat! I telefonova nja dy miqve të mi, nuk përgjigjeshin..! Në fb., në mesazh i shkruaj bashkëqytetarit tim Zikri Metës: “Je i interesuar të shkojmë sonte te shfaqja e arbëreshëve!?” – Po, patjetër. Do të shkojmë. E mora çantën, çadrën sepse shiu binte rrëke dhe u nisa. Do të takoheshim te Qendra kulturore shqiptaro – amerikane. Të dy dyshonim në do të mbahej koncerti apo ishte anuluar shkaku i “motit të keq!” Tentova disa herë të vija kontakt me Luçian, ishte e kot ajo s’ kishte internet. E provova për herë të fundit te organizatori i koncertit Luçiano Siciliano. Për çudi vura kontakt, i them Zikriut bisedo me të, daç në anglisht, daç në italisht. Ia filloi Zikriu italisht, dëgjova se e fliste rrjedhshëm gjuhën italishte. Koncerti do të mbahej. U nisëm nëpër shi, shi po me shtëmba siç thotë një frazeologji e jona. Gati një orë e dyzetë minuta që nga Nju Xherzi gjer në Stamford të Kenerikës shiu nuk u ndalë. Përkundër motit të ligë, arritëm në kohë.
Takojmë regjisore Luçia Martino-n. Na përqafoi përmallshëm. Fjalët që thoshte në arbërisht i kuptoja mrekullisht, fjalët që thoshte në italisht nuk i kuptoja dot. Fatmirësisht që e kisha përkthyesin Zikri Meta me vete. Luçia na prezentoi edhe me arbëreshe e arbëreshë të tjerë. Ia vlejti që erdhëm i thash shoqëruesit dhe mikut tim Zikri. Ai u ngazëllye pa masë. Patëm nderin të dëgjonim përpëlitjet e fundit të arbërishtes sonë, gjuhës 550 vjeçare të Skënderbeut.

Në takime të tilla takon njerëz që nuk e ke menduar ndonjëherë se do të mund t’ i takoje. Përveç arbëresheve, arbëreshëve e kalabrezëve ne takuam dhe Ambasadoren e Kombit znj. Ruki Kondaj e cila i shoqëronte arbëreshët që nga Kanadaja për në SHBA dhe anasjelltas. E përgëzuam znj, Kondaj për punën vetmohuese që bënte, me të vërtetë një punë sa e guximshme po aq e lodhshme dhe e vështirë. Fotografitë i bëm me arbëreshët dhe me kalabrezët, para se të fillonte koncerti dhe mirë vepruam. Filloi muzika arbëreshe, ishte një parapërgatitje nga instrumentistët. Një djalë 4-5 vjeçar me kostum popullor arbëresh hidhte i vetëm valle sikur ta kishin parapërgatitur. Ai djalë i vogël ishte i ledhatuari i Grupit folklorik “Shqiponjat” të Shën Sofisë. Me të drejtë i kishin dhënë edhe emrin e merituar “shqiponja e vogël”. Ishte një djalë çapkën, lehtë e kuptova se nuk i pëlqente ta fotografonin. Sa herë që bëhesha gati ta fotografoja ai ose do të ulte kokën ose nuk do të vallëzonte, ose do të kthente shpinën..!
Kostumet popullore të vajzave arbëreshe dhe atyre kalabreze në shikim të parë dukeshin sikur nuk ndryshonin shumë…! Po të thellohesh pak do të vësh në pah dallimet, domosdo arbëreshet ashtu siç ruajtën gjuhën, adetet, zakonet, u përpoqën që të krijonin njëlloj veshje e cila do të dallohej nga të huajt lëtinët dhe do ta ruanin gjer në ditët tona me xhelozi.
Filloi muzika arbëreshe, këngët “O lule, lule”, “Moje bukura More”, “Xhamadani vija, vija” etj., ndezën publikun në sallë, valltaret arbëreshe u futën në mesin e tyre, valles iu bashkuan kalabrezë, amerikanë, arbëreshë e shqiptarë. Më la mbresa grupi flklorik kalabrez, vajzat dhe djemtë e këtij grupi këndonin bashkë me ne: “Xhamadani vija, vija, është Kosova, është Shqipëria, rreh si zemër çiftelia sa e madhe është Shqipëria…! Unë dhe Zikriu bëmë mjaft fotografi dhe disa video. Po i afrohej fundi mbrëmjes dhe javës kulturore arbëreshe dhe kalabreze në Amerikë, ne do të dëshironim të ishte e pafund ajo mbrëmje…!
Muzika mbaroi. Ne duhet të shkonim. Kishim rrugë për të bërë. Shiu i vjeshtës nuk na u nda vajtje-ardhje. Regjisorja Luçia Martino sikur nuk donte të na lëshonte: ja do ta takoni këtë, do ta takoni atë..! Dhe ne shikonim njëri – tjetrin, s’ na ikej, kjo na pëlqente. Në fund fare, kur ne menduam se takuam “të gjithë”..! Luçia na ndali për një çast, prisni pak, të takoni Daniele Sisca. Filloi ta prezentonte: Daniele është Kryebashkiaku i Shën Sofisë së Epirit. Është mirë që bashkëpunimi jonë të vazhdojë…
U ndamë të kënaqur e të lumtur dhe me shpresën se do të takoheshim sërish…! Ku i dihet! Mali me malin nuk takohet, por njeriu me njeriun mund të takohet…! Rrugës Zikriu më thotë: “T’ i marrim te Qendra kulturore shqiptaro – amerikane në Riverdell të japin një koncert…! Ide e mirë, po janë 20 vetë dhe ka shpenzime. I heq të gjitha unë – tha prerë Zikriu. Si ide më pëlqeu – i them, por nuk mund të realizohet dot! Ai me këmbëngulje insistonte. Mundet. Eh, sikur ta dija këtë mendimin tënd para nja 10 ditësh! Pse? – më pyeti, sepse arbëreshët, nesër nisen për në Kanada. Nuk e dija që miku im strugani Zikri Meta të ishte aq i dhënë pas kulturës sonë arbërore..! U ndamë nga gjaku ynë i shprishur, me mbresat më të mira.
Rrini mirë! Rron gjaku arbëresh..!