Monthly Archives: October 2014

Fragmente nga Prushi i bukurisë . ( Përsiatje poetike për artin e fjalës së Prof Anton Nikë Berisha ) / Cikël prej katërmbëdhjetë imazhesh poetike të bukurisë së artit të fjalës.

Posted on by

0

  Anton Nikë Berisha   Fragmente nga Prushi i bukurisë . Përsiatje poetike për artin e fjalës së Prof Anton Nikë Berisha. (Cikël prej katërmbëdhjetë imazhesh poetike të bukurisë së artit të fjalës) Botim në dy gjuhë, shqip dhe italisht. … Continue reading →

Mimoza Rexhvelaj

Posted on by

0

         Mimoza Rexhvelaj   Mimoza Rexhvelaj ka lindur në  Fier dhe  është rritur në  Malësinë e Madhe. Pas përfundimit të Shkollës Mesme kreu studimet e larta  për Gjuhë-Letërsi. Më pas punoi në  profesionin e  mësuesisë,  profesion që … Continue reading →

MË SHUMË SE NJË RRËFIM / Nga Myrteza Mara

Posted on by

0

MË SHUMË SE NJË RRËFIM

 

 

myrteza

 

   Nga Myrteza Mara

 

 

Dikur, një i ri, që kishte dëshirë të madhe për të thurur vargje, shkoi tek “Mjeshtri i Letrave” dhe i tha se donte të bëhej poet i madh. Donte që vargjet e tij të bëheshin këngë dhe këngët të pushtonin zemrat e njerëzve në gjithë botën. Mjeshtri pa zjarr tek syt e djaloshit dhe i tha qetë-qetë.
-Me vullnet mund të bësh gjithçka, por për t’u bërë poet i madh më parë duhet të mësosh treqind poema antike përmendësh!
-Për të mësuar këto duhen tre vjet! – tha djaloshi i hutuar.
Mjeshtri ktheu shpinën, ndërsa djali u largua për të ardhur pas tre vjetëve. E gjeti Mjeshtrin në të njëtjin vend. I gëzuar, që pas kësaj do bëhej poet i madh, thotë gjithë hare:
-Mjeshtër! I mësova treqind poemat! Jam gati t’i recitoj pa asnjë gabim!
Zemra e djaloshit rrihte si zog i trembur, por Mjeshtri, hijerëndë si mal, tha:
-Shumë mirë ke bërë; tani ik dhe harroi ato që ke mësuar!
-Por duhen dhe tre vjet të tjera,-tha djaloshi i turbulluar, por përgjigja nuk erdhi. Mjeshtri ishte larguar.
Pas tre vjetve të tjerë djaloshi përsëri shkon tek Mjeshtri, që çuditërisht nuk ishte plakur, dhe i thotë:
-Mjeshtër! I harrova poemat, tani s’mbaj mend asnjë varg!
Mjeshtri qeshi, i hodhi dorën mbi sup dhe i thotë tërë besim: Tani shkruaj poezi!

HEROI I VETES / Nga Arqile V Gjata

Posted on by

0

HEROI I VETES

 

 

 

arqile portret 1

 

Nga Arqile V Gjata

 

 

“Kur jeta e një krijuesi bëhet “realitet letrarë”, poeti bëhet hero i vetvetes, pasi jeta është produkt i poezisë… “
Në kontekst dhe në ndërlidhje të kësaj sentence do mundem dhe kam dëshirë të përballem me modesti për të sjell në vëmendje të t’pranishmëve dhe lexuesëve disa konsiderata dhe mendime rreth veprës poetike të Poetit të heshtur, por të vlerësuar Myslim Maska!
Poeti M.Maska mediton shumë mirë poetikisht. Të lexosh poezinë e tij nuk është e lehtë, por më e vështirë është të komentosh emocionet e poezive të tij kur lexuesi i ka ato ndër duar.
Çastet e leximit të poezive të M.Maskës ndihen dhe pasqyrohen në buzëqeshjet hollake dhe përfytyrimet e çuditëshme që autori të dhuron… deri në dehje.Të gjithë shtresat e lexuesëve emocionohen, pasurohen shprtërisht dhe befasohen me thjeshtësinë poetike të poezisë së tij…e qëmtuar me merak dhe elegance ”ku manushaqja si gjeni e heshtur…brilante e brishtë…me stërkala qielli spërkat fijet e barit.” dhe lexuesi takohet, bashkëbisedon në harmoni me shijet dhe bukurinë e vargjeve të poezive të autorit, ku pena e tij ka entusiazmuar lexuesit dhe kritikën letrare.
Do të doja, ta përcaktoja poezinë e Maskës si, një bisedë me vetveten, me shpirtin e gjithësejcilit mbështjell me shumë ngjyra …“Bilbil, i larë, dritë hëne!”…Në poezinë e Lymit dridhen pemët, zogjtë s’dinë ku të ulen kur mbushet shpirti i poetit me grimca yjesh…Poeti i ka dhënë një dimension vlerash dhe formë të përsosur poezisë së tij në përmbledhjen me poezi të zgjedhura. Padyshim(sipas mendimit tim) dallohet, ndrin, ajo që i jep formë të re në poezinë modern shqipe…është Poezia“ MUZIKË DHOME NË KATËR KOHË” që e ngre mendimin e tij poetik dhe estetik në lartësi që duhet të çmohet nga kritika dhe studjuesit!
…“Atë çast/si një gjethe e florinjë/ra hëna në rrugë….e mori një i verbër/dhe deshta ta fuste në shpirt (Meqë atë çast sikur pa dritë!)/po kur ndjeu ulërimë yjesh,/e hodhi prapë/në qiell…”
Dihet, është thënë dhe është shkruar nga shumë estet e poetë se; “Poezia nuk mësohet, ajo ndihet!”. Lirikat poetike të poetit Myslim Maska ndihen përmes figuracioneve estetike, ajo(poezia e M.Maskës) shikohet si një qënësi, si pjesë e jetës dhe ndjenjave që të përflakin me vargjet e autorit!…”në heshjte, kështu të mëdhenjtë poetë qajnë” ku autori kërkon të shkruaj për dhimbjen time dhe tënden dhe ullinjtë i ngjajnë poetit si kuaj të bardhë.
Subjektet lirike të M.Maskës kapin në tërsin e saj të gjithë prodhimtarinë krijuese, me karakteristika dhe ngjyrime individuale dhe dëndësi ndjenjash të forta. Vëllimi i fundit me poezi të zgjedhura të Maskës “Ndoshta kjo është bota” përbën për poezinë SHQIPE një risi e vlerë ku muza e poetit frymon i shëndetshëme, ai udhëton me ëndrrat, dëshirat, me të bukurën, me fantazinë, dashurinë, vdekjen dhe idet e tija rreth jetës…Pasi ke lexuar me kënaqësi gjithë veprën poetike të autorit kupton mësëmiri se në skenat e teatrit të poezisë së Maskës luhet loja e bukur “ E SË BUKURËS, JETËS, HIJEVE, ZOTAVE, VDEKJES” dhe në kafenen e rinisë së humbur “Ndoshta kjo është bota” gjejmë një realitet letrarë njerzish që i shtohen poezisë tonë, të cilët janë dikushi…ashtu si vet autori.
Veprimtaria letrare e tij është një përvojë, është e prekëshme, e gjall, dinamike dhe në zhvillim si një POET i talemtuar e në rritje cilësore!
Dikur djalosh në një antologji të talenteve të reja, tani poet mendimtar me një poezi sintezë dhe si poet i një proze të bukur
Shumë miq të poetit dhe shkrimtarit Myslim Maska kanë shkruar e folur shumë ndër vite. Ata kanë folur gjatë për t’i dhënë përgjigje vlerësuese mendimeve estetike e filozofike të poezive të tija sintezë dhe si një poet i një proze shumë të bukur.
Dhe në tubime letrare në shkrime studimore për krijimtarin letrare të Myslim Maskës kanë shkruar e kanë folur shumë poet, shkrimtarë e studjues; si Foto Malo, Niko Kacalidha, Thanas Boçi, Murat Aliaj, Marash Mëhilli, Stefan Martiko,Nase Jani, Agim Basha, A.Gjata e të tjerë! ATA, e kanë karakterizuar M.Maskën si poet i metaforave të ëndrrave, si poet mendimtar me një poezi sintezë!.
Në skenat e teatrit të poezisë së Maskës luajnë personazhe të dukshëm e të padukshëm.Lirija individuale e këtyre personazheve është e qënsishme dhe ata dinë të luajnë të jenë dhe frymë, dhe ajër, dhe dritare drite. Ata ndihen të etshëm dhe si lumë, buëzëqeshin me fytyra shumë të bukura që mrekullohen me muzikë dhome….
“Është floku im kjo tufë bari/M’i kreh era/M’i lyen Hëna/M’lanë shqota/mos m’i shkelni, ju lutem!/Jam e re,/e bukur,/Jam e gjallë akoma!
Autori u jep përmasa, vyrtyte, ngjyra, dimensione dhe art fenomeneve të tilla si; E bukura nuk Duket, Ç’ është jeta, Ndoshta koj është bota, Kur ta vjedhin dashurinë, Kur lulet e qershisë dridhen. Vargjet poetike e vëllimit me poezi të zgjedhura “Ndoshta kjo është bota” kanë kolorite, dëndësi ndjenjash të forta. Poezit e autorit udhëtojnë bashkë me ëndrrat, dëshirat, fantazinë dhe përciell shumë mendime filozofike. Autori ka mendim, forcë dhe aftësi poetike të lartë cilësore për të trajtuar me pathos tema që “janë të frikëshme”, por Poti ia ka aritur qëllimit t’i pikturoj me ngjyra, me mjete stilistike e aftësi krijuese e të luaj shumë bukur me Zotat, Hijet dhe Vdekjen..Krijimet poetike me motive e tema të ashtuquajtura të përjetëshme është shumë e pranishme në poezinë e Maskës. Ato, janë trajtuar me kujdes, pa teprime e retorikë, pasi… lirija e tij individuale u ka dhënë këtyre temave frymëmarrje dhe grishje që të ngelen thellë në kujtesë…Sidoqoft, për lexues të zakonshëm ndihet negativizmi ndaj dëndurisë të fjalëve-vdekje, hije, varr…por, duke pasur parasysh-mendimin estetik të Akademikut Rexhep Qosja që thotë: “ Sa më i parëndësishëm të jetë një njeri, aq më shumë i frikësohet vdekjes!”. Them dhe besoj se, dëndurija e këtyre figurave e përligj poezinë e M.Maskës!
E bukura nuk Duket!
S’më kujtohet mirë se ç’vit ishte,/2005 apo 5002.Sidoqoftë,/Thelbi i çështjes qe
Milingona e plagosur për vdekje./Nuk dihet mire/Kush e plagosi dhe pse! Por dihet saktë/Që/Dhjetë poetë apo tridhjetë, të prekur nga epidemia e Metamorfozës;/(D,m.th.dhe ata kishin përmasat e milingonës)
Qënë mbledhur rrotull saj,/Ziheshin e grindeshin/Si ta shpëtonin…

Ç’është Jeta?…
Ç’është jeta?!/Ku ta di!/Ata që mrekullira presin,/Le ta kuptojnë vetë/Pak minutaPara se të vdesin….
Këto vargje plot filozofi e art vërtetojnë një të vërtetë se, jeta është një udhë e pambarim, plot enigma dhe ka ligjet e saja dialektike!
Do të doja ta përcaktoja poezinë e Maskës; Si një bisedë me vetveten, me shpirtin e gjithësejcilit mbështjell me shumë ngjyra!

SA NJË PUPËL ZOGU
Varrin ma bëni në një pemë,/Në një fole zogu ma bëni,/Ku rrezet e diellit vallëzojnë/Në pista gjethesh kur fryn erë.
Varrin ma bëni në ajër,/Në një fole zogu ma bëni./Sa një pupël u katandisa/Nga dashuria për njerëzit.
Ja pra, ky është Poeti e Shkrimtari Myslim Maska…!
Tetor  2014

Ndal falsifikimit të historisë (I) Romanet ”Zgjimi” e ”Pishtarë”, të autorit Sterjo Spasse dhe e vërteta historike. / Shkrim sesancional i gjetur nga arkivat e Skënder Luarasit nga i biri i tij, Petro S. Luarasi.

Posted on by

0

    Ndal falsifikimit të historisë (I)   Romanet ”Zgjimi” e ”Pishtarë” të autorit Sterjo Spasse  dhe e vërteta historike.    Shkrim sesancional i gjetur nga arkivat e  Skënder Luarasit nga i biri i tij,  Petro S. Luarasi.     … Continue reading →

Der Vorfall in der Leninstrasse (Erzählung) / Brahim Ibish AVDYLI

Posted on by

0

 

Der Vorfall in der Leninstrasse

(Erzählung)

 

 

 

Brahim Avdyli

 

Brahim Ibish AVDYLI

 

 

An jenem Markttag trieb sich Selim der Aussätzige in der Menge herum, matt vor Hunger und in ein trauriges Selbstgespräch vertieft, ohne auf irgendjemanden zu achten. Einen leeren, schmutzigen Flickensack über den Arm geworfen, war er dabei, ein paar einfache geschäftliche Berechnungen anzustellen. Und was für Berechnungen konnten das schon sein?! Mit jenen ausgekörnten, in den Strassen zusammengelesenen Maiskolben würde es ihm nicht einmal gelingen, das Busbillet für die Heimfahrt zu zahlen.
Tatsächlich reiste er wenn immer möglich zu Fuss. Der Bus, wie überladen er auch sein mochte, war ein Luxus, den er selten oder nie in Anspruch nahm. Dichte Staubschwaden oder ein unerwartet durch die Luft fliegender Stein waren das Einzige, was vom Bus für ihn blieb.
Die ganze Woche sammelte Selim der Aussätzige in seinem Sack die leeren Maiskolben, wo immer er welche fand. Im Matsch. Auf der Strasse. In den Hinterhöfen. All die entkörnten und dann weggeworfenen Kolben. Er reinigte sie vom Dreck. Er trocknete sie an der Sonne. Auf dem Markt verkaufte er sie den Leuten, die keine Heizung hatten. Davon gab es viele. Alte, Studenten, Arbeitslose … .
Darin erschöpfte sich die ganze Ware, die Selim der Aussätzige in die Stadt bringen konnte. Was für eine Stadt! Entlang der Strasse entstanden von Tag zu Tag neue Häuser. Immer höhere, immer schönere.
„Diese Leute haben entweder eine Verbindung zu Gott, oder das Geld prasselt ihnen den Kamin herunter!“ – sagte Selim. Wenn er sprach, brachen die andern in schallendes Gelächter aus. Nur wenige verstanden ihn. Und auch wenn Selim weinte, lachten die andern oder machten sich über seine Worte lustig. Doch ihm war nicht zum Lachen zu Mute. Im Gegenteil. Er hätte manches Mal geweint, wenn er sich nicht geschämt hätte.
Meistens verspotteten sie ihn. „Er hat keine Verbindung zu Gott“ – sagten sie, „weil er aussätzig ist“. Sein Aussatz begann schon mit seinen Lumpenkleidern und dem verkrümmten Rückgrat. Selbst sagte er, es sei die Kooperative gewesen, die ihm den Rücken kaputt gemacht hatte. Jahrelang hatte er schwere Arbeit in den Staatswäldern geleistet. Als die Zeit der Kollektive beendet wurde, fand er sich ohne Arbeit und ohne Geld wieder.
Von der Kooperative hatte er einen zweiten Nachnamen geerbt: Selim der Proletarier. Seiner Ansicht nach waren alle, die keine „Watte auf den Ohren“ – wir würden sagen, „keine Watte in den Ohren“ – hatten, „Proletarier erster Klasse.“ Das war kein Witz. Er hatte dies ernst gemeint. So wie es der Theorie entsprach. Aber die Ernsthaftigkeit und die Theorie brachten ihn ins Gefängnis. Völlig umsonst versuchte er zu erklären, dass sein Ausspruch aus Gründen der Besitz- und Arbeitslosigkeit entstanden war. Mit dieser Erklärung verrannte er sich vollkommen. Das Bezirksgericht lehnte seine Beschwerde sofort ab und erhöhte seine Strafe um zwei Jahre.
Auch nach dem Gefängnis, als Feind der sozialistischen Staatsmacht, änderte er seine diesbezüglichen Ansichten nicht. Seiner Meinung nach war jeder Mensch, der keine Arbeit hatte, in Wirklichkeit ein Proletarier.
„Auf eine Art gleichen sie den Unglücklichen, den guten Menschen, die nur auf diese Welt gekommen sind, um zu leiden. Sie alle fänden in der andern Welt Belohnung, wenn sie an Gott glaubten, ans Paradies. Leider sind viele von ihnen nicht gläubig“ – sagte er. „Deshalb werden sie auch dort im Höllenfeuer braten.“
„Und die andern?“ – fragten sie ihn.
„Die andern, die warten nicht aufs Jenseits!“ – erwiderte ihnen Selim. „Die andern machen sich an die Güter des Diesseits. Schaut selbst: einige Proletarier kommen weit in ihrer Karriere, werden reich! Sie beginnen mit einem kleinen Laden und am Ende haben sie eine Fabrik!“
Kaum hatte er sich an jenem Tag von der Menge getrennt und war in die Hauptstrasse eingebogen, tastete er seine Jackentaschen ab, wie um sich zu vergewissern. Das Stück Maisbrot, das die alte Mane ihm beim Verlassen des Dorfes geschenkt hatte, war unversehrt. Es stellte ein ganz besonderes Geschenk dar.
Der alten Mane tat er immer leid. Obschon sie selbst eine armselige Alte war, half sie ihm oft. Sie regte sich über die Buben auf, die nie von Selim dem Aussätzigen ablassen konnten.
„Guter Selim, weshalb duldest du es, dass dich diese Strassenjungen plagen!“ – tadelte sie ihn.
„Was soll ich gegen sie tun, brave Mane? Sie umzingeln mich von allen Seiten!“ – gab er zurück.
„Soll sie ein Unheil treffen! Dass sie sich nicht schämen, sich über einen Unglücklichen lustig zu machen!“ verfluchte sie die Alte.
„Unsereins bringt sie nun mal zum Lachen und nicht zum Weinen!“ – erklärte Selim.
„Wir Bedauernswerten!“ – gab die Alte schlussendlich nach. Fand sich unter ihrer zerlumpten Bluse ein Stück Maisbrot, ein Bröckchen Käse oder etwas anderes Essbares, nahm sie es behutsam hervor.
„Da! Nimm einen Bissen!“ – sagte sie zu ihm mit ihrem runzeligen Lächeln im Gesicht.
„Gott möge dich mir erhalten, gute Mane!“ wünschte er ihr aufrichtig.
Für heute hatte er das Brot im Sack. Diesmal ohne Käse, Zwiebel oder Lauch. Was sich unter dem Busen der alten Mane für ihn halt gerade finden liess. Selim der Aussätzige verlangte nie Almosen. Das war nicht seine Art.
„Gott hat mir Hände und Füsse zum Arbeiten gegeben“ – erklärte er. „Und darum will ich Proletarier sein und nicht Bettler.“ Ihm gefiel es, vom eigenen Schweiss zu leben.
Schon als sein Ruf als komiker, als Proletarier entstand, fanden die Leute mehr Gefallen daran, ihr Spiel mit ihm zu treiben als ihm eine Arbeit zu geben! Sein Aussatz waren in Wahrheit die Lumpen und Sorgen, die er mit sich trug.
„Der arme Selim!“ – kommentierte die Alte. „Er kennt keine Hintergedanken!“
Die Hauptstrasse der Stadt war auch heute voller Menschen. Alle Vehikel, Pferdewagen, Autos, Lasttiere und Bauern mit Säcken auf dem Rücken pfadeten sich nur mit Mühe einen Weg durch die Menge in Richtung Zentrum. Selim dem Aussätzigen gelang es kaum, die Strasse zu überqueren, um auf die andere Seite zu kommen. Dabei fiel sein Blick zufällig auf das Schild mit dem Strassennamen. Er näherte sich der blauen Tafel und las, wie um sich zu überzeugen:„Leninstrasse – Ulica V.I.Ljenina“.
„He, bravo Väterchen Lenin! – rief er aus. – Hast deine Strasse gut gewählt! Schau her, überall Geschäfte! Voll mit Ware! Nicht umsonst nannten sie dich den Vater der Armen dieser Welt! Schau nur! Alle hast du sie zu feinen Herren gemacht! Die, die zur Schule gingen, wurden Beamte! Die, die ein Handwerk hatten, wurden Ladenbesitzer! Die, die es verstehen an der Spitze zu stehen, wurden Machthaber! Bravo, Grosser Vater!“
„Mir hingegen hast du nicht geholfen. Arbeit finde ich keine. Einen Beruf habe ich nicht. Gebildet bin ich nicht.“
„Aber ich bin dir deswegen nicht im Geringsten böse. Ein Proletarier muss ein Proletarier bleiben!“
– Hau ab, alter Trottel, und nimm dich in Acht vor den vor der Polizei! – schrie ihn ein Ladenbesitzer an, kaum hatte er ihn gehört.
– Hört mal, was hab ich getan, guter Herr? Ich spreche nur mit mir selbst! – reagierte Selim betroffen.
– Hau ab, hörst du, hab ich dir gesagt! Bring mir kein Gezänk in den Laden! Du hast wie es scheint ein gefährliches Mundwerk! – drohte ihm der Ladenbesitzer erneut und packte ihn am Arm. Selim der Aussätzige entfernte sich ohne einen Mucks.
Nun wurde seine Nase sofort von würzigem Fleischduft gekitzelt. Er war vor der kleinen geöffneten Türe eines Grilllokals angelangt. Ein junger Bursche, dem der Schweiss vor Hitze über die Haut lief, drehte die Fleischstückchen auf dem Grill und blies in die Glut. Der wohlriechende Duft regte Selims Appetit an, der Magen begann ihm zu knurren.
„Wäre es Sünde, wenn Selim der Aussätzige ins Grilllokal träte und ein Köfte ässe? Ein kleines, rundes Köfte?!“ – fragte er sich.
Es war lange her, seit er das letzte Mal ein kleines Bisschen Fleisch in seinem ausgetrockneten Mund gehabt hatte. So etwas wäre etwas ausserordentlich Seltenes, ein unerlaubtes Privileg für einen Proletarier wie er. Und nachdem sein Magen so unerwartet in Versuchung geführt worden war, vergass er sich völlig, so dass er die vier betrunkenen Polizisten in der Ecke des Grilllokals nicht bemerkte. Nicht einmal ihre auf Serbisch ausgesprochenen Bestellungen. Seine Füsse blieben einfach vor der Türe stehen.
Bis er zur Theke gelangte, berührte er mehrmals seine Jackentasche, wie um sicherzustellen, dass das Maisbrot noch dort war. Ganz sachte und versunken in seinen Traum wandte er sich an den Wirt, einen dicken und unsympathischen Mann, der sich kaum hinter der Vitrine zurückhalten konnte:
– Bitte, kann ich ein einzelnes Köfte haben? Das Brot habe ich bei mir im Sack!
– Hau ab, raus! – schrie jener. – Das geht nicht!
– Bitte! Ich zahle. Ich habe Geld für ein Köfte!
– Hau ab, raus, sag ich dir! Belästige nicht meine Kunden! – befahl der andere schroff.
Als Selim gerade weiter erklären wollte, stand ein dicker Polizist auf, stockbetrunken von den vielen Gläsern Bier, die er geleert hatte, und ununterbrochen gähnend vom zu vielen Essen, und packte ihn am Nacken:
– Hau ab, raus, ich f… deine Mutter! – herrschte er ihn auf Serbisch an.
– Oh hört doch! – schrie Selim von draussen. – Ich zahle es! Schaut, ich habe das Geld!
– Scher dich weg, hast du gehört, Bettler! – drohte der Besitzer. – Einzelne Köfte verkaufen wir nicht! Habt ihr das schon mal gehört, er werde es mit seinem mitgebrachten Brot essen! Wo bist du geboren? Auf dem Mond?!
– Nein, hört mich an, hier bin ich geboren! In diesem Wilajet! – gab Selim bitter zur Antwort. – Und dass du es weißt, ich bin kein Bettler! Wenn ich auch auf der Strasse sterben müsste, meine Hand strecke ich nicht aus!
– Ha-a! – lachte ihn der andere aus. – Schau doch die Fetzen die du trägst!
Damit hatte er ihn zu weit in die Enge getrieben. Nie war Selim der Aussätzige in einer schwierigeren Lage gewesen als jetzt. Nicht einmal damals, als er vom Bauholz lebensgefährlich verletzt. „Wäre ich gestorben – sagte er – hätten sie mich zum Helden der sozialistischen Arbeit ernannt!“
– Höre, schämst du dich nicht, so mit mir zu reden? – erwiderte er ihm mit lauter Stimme. – Man sollte meinen, es sollte dir zur Ehre gereichen, dass du deinen Laden an der Strasse Lenins hast! Aber war Lenin nicht der Vater aller Armen der Welt?! He, Väterchen Lenin! Dein Proletarier kann sich nicht einmal ein Fleischbällchen kaufen! Du brichst mir das Herz, Ehrenwort ! – und es fehlte nicht viel, dass Selim in Weinen ausgebrochen wäre.
Noch bevor Selim zu Ende gesprochen hatte, standen die Polizisten vom Tisch auf. Sie packten ihn. Sie warfen ihn zu Boden und schlugen ihn mit Gummiknüppeln und Fäusten, traten ihn mit Fusstritten. Wo sie ihn treffen konnten. Auf den Lärm hin versammelten sich viele Leute. Niemand bot den Schlägern die Stirn und wagte es, etwas zu sagen. Woher sollten die Leute wissen, was geschehen war! Sie schauten nur zu.
– Was hast du gegen Lenin und den Sozialismus? Gegen das Proletariat? Gegen unsere Gesellschaft?
– Gegen die Selbstverwaltung? … – liessen die Polizisten zornentbrannt ihre Wut an ihrer Beute aus.
– Du Mistkerl! Albanischer Nationalist! Albanischer Separatist! Irredentistischer Mistkerl!
– Ich f… deine albanische Mutter! Schwein!
Irgendwann rührte sich die Menge. Die Polizisten fühlten sich herausgefordert von der Bewegung in der Menschenansammlung. Nervös begannen sie zu drohen. Sie hatten den Eindruck, dass die Masse sich mit dem Staatsfeind solidarisierte, der geschlagen, verurteilt, umgebracht werden musste, da er die heiligste Figur des Jahrhunderts beleidigt hatte. Sie sahen nicht auf den Geschlagenen, der die letzten Augenblicke seines Lebens zählte. Sie zogen die Waffen aus dem Gürtel und schossen ein paar Mal in die Luft, ganz nahe an den Köpfen der Leute vorbei.
Davon eingeschüchtert verstreuten sich die Menschen in alle Richtungen. Ein Taxichauffeur, der den Geschlagenen kannte, näherte sich langsam und beruhigte die Polizisten. Er zeigte lange auf ihr Opfer. Im Guten bewegte er sie dazu, ins Grilllokal zurückzukehren, und bestellte ihnen zu Trinken. Dann liess er sich von ihnen die Erlaubnis geben, den Körper des Verstorbenen vom Ort des Vorfalls zu entfernen.
So endete der letzte Proletarier jenes Landstrichs. Das Ereignis hatte kein Echo. Weder eine offizielle Version, noch eine Zeile in irgendeiner Zeitung gab es über diesen Fall!
Es gab lediglich ein paar der üblichen Spötteleien von jenen, die dieses üble Handwerk betrieben.
– Der Unglückliche starb für ein Köfte! – sagten einige.
– Natürlich, er war nicht umsonst der letzte Proletarier! – fügten die andern hinzu.

P.S.
-Diese Erzählug wurde von der Sarah Barbara Gretler,
aus der Buch “Spuren einer Zeit”, Faik Konica, Prishtina 2005, übersetzt.

NJË ÇËSHTJE URGJENTE PËR SHQIPTARËT… / Nga Brahim (Ibish) AVDYLI:

Posted on by

0

 

Ndarja e dytë e tokave shqiptare nëpër rajone...

 

NJË ÇËSHTJE URGJENTE PËR SHQIPTARËT…

 

 

 

 

Brahim Avdyli

 

Nga Brahim (Ibish) AVDYLI:

 

 

 

Çështja që na preokupon më së shumti nëpër gazetat e botës dhe gazetat rajonale shqiptare, është bashkimi i vërtetë i tokave shqiptare të Kosovës me Shqipërinë. Prej Republikës së Kosovës thuhet se dëshiron që të ndahet toka e ripushtuar serbe, që prej Ibrit dhe andej, ndërsa thuhet se Republikës së Kosovës e Shqipërisë do t`i bashkohet vetëm “Lugina e Preshevës”, të thënë edhe vetë nga profesoresha ruse e së drejtës ndërkombëtare në institucionin arsimor Geneva School of Diplomacy, zonja Prof. Dr. Anna Kondratyuk, në një intervistë të faqes së internetit “Presheva e jonë” apo “I love Albania”.[1]

Në këtë bisedë ajo bazohet në referendumin për pavarësi të Preshevës, Bujanovcit dhe Medvegjës, sikurse në Krime, duke e përkujtuar se me 1 e 2 mars të vitit 1992, nëpërmjet referendumit, shqiptarët e Medvegjës, Preshevës dhe Bujanocit ishin deklaruar për autonomi politike e territoriale, me të drejtë bashkimi me Kosovën. Thëniet e saj janë thënie të reduktuara, ndërsa nuk është i vetmi mishmashës mbi tokat shqiptare, që ende janë sot të ndara e të sheluara nga 4 shtete për rreth, nga Serbia, Mali i Zi, Maqedonia e Greqia. Këto shtete i mbajnë padrejtësisht, me dhunë të paskupullt, me arbitrarizëm. Nëpër duar e shqipfolësve që janë ngritur në “klasë politike” nëpër këto vise, bënë ate që nuk e mbërrijnë këto “shtete” artificiale të kësaj dhune antishqiptare mbi popullatën e pambrojtur. Thonë njëzëri, se “kështu e do Evropa”, por kjo nuk është e saktë, nuk është e drejtë, nuk është më reale.“Politika përbëhet nga dy fjalë, <<poli>>, e cila është fjalë greke dhe do të thotë <<shumë>> dhe <<tik>>, një lloj insekti gjakpirës”, thotë Gore Vidal, siç thotë Ridvan Muslia. Politika është bërë gjakpirrëse dhe po e ha popullin e vet siç duan armiqtë tanë.

Ajo është njëkohësisht e paduruar për shqiptarët, të cilët, e rrespektojnë në radhë të parë Bashkimin Evropian, ligjet dhe reformat e saj. Nuk janë absolutisht kundër Bashkimit Evropian dhe po tregohen të dhënë për të drejtat e tyre legjitime nga të gjitha ndarjet arbitrare të sotme:

  1. a) në Çameri, në pjesën e epërme Greqisë, e cila e mbanë kreun e Evropës së Bashkuar;
  2. b) ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë, që ka shpallur tashmë legalisht “Republikën Ilirida”, e cila i ka lënë në brendi të Maqedonisë disa lokalitete me shqiptarë, por e cila aspak nuk njihet, e të cilën “dy politikajt” e mëdhenj dhe kundërshtarë, Ahmeti dhe Thaqi, kanë lidhur një “marrëveshje” për të mos e njohur, ndërsa politika “maqedone” e ka mbushë “shtetin” me parulla sllave;
  3. c) Serbia e ngushtë, që fletë me fjalor politik, kur nuk bënë punë “ndërhyrja” e fesë muslimane sunite ndër shqiptarë të këtyre viseve, e cila i mbanë me të holla të Serbisë shqiptarët nën sundim dhe i nxitë edhe në ndërmarrjet fetare, kur nuk i “gënjen” më tutje politika ditore serbe, e mbushur me rrena e kërbaq;
  4. d) dhe Mal të Zi, i zi si politika serbomadhe, më e zezë në ndërhyrjet saj për ta shpopulluar nga “vendi” i “tyre” shqiptarët, edhe pse vetë është “themeluar” nga ata dhe e bënë tektualisht ate që e lë mangut Serbia kundër nesh.

 

(Dhe, këtu, nuk janë të futur as armiqtë tanë të mëdhenj, në radhë të parë Rusia, Bullgaria e Turqia, pa marrë parasysh Spanjën e Portugalinë, pjesërisht Anglinë dhe Italinë, që u frigohen territoreve të veta nga ata që i kanë shtypur dhe na drejtohen kundër nëpër mbledhjet tuaja, sado që i kanë argumentet dhe faktet, të sistemuara për historinë e vërtetë të shqiptarëve, por na “quajnë” ndryshe me emra të rrjedhur tradicionalisht prej kauzës romake në politikën e saj.)

 

Për trojet autoktone shqiptare dëshomon edhe vetë historia jonë e vjetër se jemi një komb parësor në të tri kontinentet, Afrikë, Azi e Vogël dhe Evropë; se e flasim të njëjten gjuhë, të cilën e kanë folur stërgjyshërit tanë të parë, që prej zanafillës së këtyre kontineteve dhe Evropës. Të njëjtën gjuhë po e flasim sot. Por, kjo nuk vie në shprehje. Tokat tona të ngushtuara nga armiqtë tanë janë “shpallur” me të padrejtë si toka “serbe”, “malazeze”, “makedone” dhe “greke”. Po të shikohet mirë territori i Republikës së Kosovës, Ibri nuk është absolutisht vija e “shtrirjes së serbëve”.

Republika e Kosovës nuk ndahet absolutisht. E nëse bashohet me Republikën e Shqipërisë, ajo do të merrte pjesën veri-lindore dhe veri-perëdimore, jashtë territorit të Republikës së Kosovës, pra Kosovën Perëndimore, Veriore dhe Lindore, thjeshtë të ashtuquajturën “Sanxhak”, “Luginë e Preshevës” dhe rajonet e tjera nën Serbi, sepse nuk kishte “kombe” të tjera në të gjitha këto toka autoktone apo siç thotë edhe Ridvan Muslia, në gadishullin ILIRIK kishte vetëm Shqiptar të përçarë e pushtues osman dhe asnjë komb tjetër, përveç se u “krijuan” artiticialisht “kombet” e ndyshme, siç janë “serbët” dhe u nda kështu nga fuqitë e mëdha Evropiane të kohës, të cilat nuk donin të krijohej edhe një herë ILIRIA, pra toka shqiptare.

Evropa e Bashkuar e di mirë çka do të thotë fjala “Luginë” si “Lugina e Preshevës”, që është vetëm një luginë e vogël, sikurse e di se “Ballkan” është quajtur prej jush Gadishulli Ilirik dhe është emërtim evropian politik. Por, nuk po i kthehemi termave Evropiane të politiko-kracisë, por po e rrahim çështjen tonë.

Ne, në radhë të parë po i shqyrtojmë se cilat ishin dhe janë tokat shqiptare jashtë Republikës së Kosovës në territorin e Serbisë dhe Malin e Zi, atëherë tokat tjera jashtë kufijve të Republikës së Kosovës dhe Republikës së Shqipërisë, respektivisht në Maqedoninë dhe Çamerinë shqiptare.

Në Kosovën Lindore jashta Republikës së Kosovës bëjnë pjesë ish trojet shqiptare, si psh, Nishi; poshtë tij është Arbanasi, Ultësira, Brestovac, Leskovc, dhe Morava e thatë; në të majtë janë Toplicë, Luftar, Bukan, Medvegjë, Përkuple, Bllacë, Leskovac e Kastriot; në të djathë janë Pallankë e bardhë, Babushnicë, Vlasotincë, Bari i Zi, Surdullicë, Piroti dhe Animbreti; ndërsa në jug Vranja, Zotaj, Tregishtë, Bujanovci e Presheva. Pra, Arbanasi dhe Toplica janë afër Nishit, ndërsa Lugina e Preshevës në jug të kësaj krahine, që është me 95% shqiptarë.

Pastaj vie Kosova Veriperëndimore e ndarë në mes të dy shteteve, Serbi dhe Mal të Zi. Disa qytete kanë origjinën e vet prej nesh dhe shqipes, si. psh. Tregu i Ri, në të cilin kanë dëpërtuar sllavët prej shekullit të VII e që quhet padrejtësisht “Novi Pazar”, sepse “novi” i thonë sllavët dhe “pazar” i thonin turqit “tregut”; pastaj emrat e tjerë ilir për Ras, Ibër, Peshter, Bishevë, Vapa, Lim etj. që janë me prejardhje nga gjuha shqipe (ras-rrasë; lim-Lumi; Ibër- i bardhë; Vapë – vapa,-ë; Peshter: Pesh- peshë; ter- terr (terrësi), ter – thatësi, etj. Pra tregojnë se Arsa është qytet i vjetër i mbretërisë Ilire dhe se emri i vjetër latin është emër i lokalitetit të vjetër Ras, të cilin serbët e quajnë “Stari Ras”. Stari Ras, pra Arsa e vjetër, është i njohur në atë kohë si Ras dhe ishte një nga kryeqytetet e para të shtetit mesjetar serb të Rashkës. “Arsa mendohet se është monument i vetëm në të cilin është “selia” e nji shteti të Evropës në të cilin është e ndaluar hyrja Lugina e lumit Rashka me rrethinën e vet, e cila i takon komunës së Pazarit të Ri, paraqet një ndër hapësirat më interesante Ballkanike për shkencën e historisë së mesjetës. Procesi i kolonizimit të sllavëve në këtë hapsirë nuk është hulumtuar sa duhet nga historianët tanë. Kolonizimi është bërë në etepa, dhe kolonozimi kryesor është bërë përgjat luginave të lumenjëve”. [2]

I vendosur në rajonin e sotëm të Sanxhakut , qyteti ishte në qendër të shtetit të hershme mesjetare që filloi të përhapet në të gjitha drejtimet. Ai u themelua në mes të shekujve 8 dhe 9 dhe i braktisur diku në shekullin e 13-të. Pozicionin i tij ishte i favorshëm, përgjatë grykës së Lumit Rashka, në udhëkryq midis detit Adriatik dhe shtetit të Zetës, Bosnjë në perëndim. Sot Arsa apo Stari Ras është qytetet i lashtë dhe i rrënuar, i parrethuar dhe i pa mbrojtur, në afërsi 11 km nga Novi Pazarit. Arsa përmendet që në shekullin e dytë nga historianë romak.[3]

Sanxhaku nuk është “tokë serbe” dhe as “malazeze”, sado që janë një pjesë e kësaj toke me përkatësinë fetare muslimane, por është tokë ilire dhe shqiptare.

Stari Ras apo Arsa është menduar dhe është futur si “trashëgimi kulturore” në listën e UNEKSO-s dhe mendojnë serbët t`a shpallin edhe si “qendër” të Evropës së Bashkuar. Kur serbët u vendosën në Luginën e Lumit Rashka, i detyruan popullsinë vendase të tërhiqen nëpër male dhe ua morën tokat. Gjithësesi të gjithë vendasit nuk u tërhoqën por një numër i tyre mbeti nëpër viset malore, për rreth, duke u marr vetëm me blegtori, për mbajtur shpirtin. Në vazhdimësi, ata jetuan në këto vise, pra në Sanxhak, për çka na bënë me dije prezenca e tyre deri sot në këto troje.[4]

Nëse lëvizet kufiri i Republikës së Kosovës, atëherë le ta dinë ata se do të ndeshen përfundimisht me shqiptarët. Shqiptarët do ti prishin kufijtë e Serbisë dhe do të marrin tokat e veta, jo vetëm “Luginën e Preshevës”, që kanë cituar serbët me gojën e mbushur me rrena dhe serbofilët shqipfolës. Edhe Mali i Zi le të bëhet gati se do ti japë tokat shqiptare, do t`i japë Sangjakun tërësisht me Plavën, Rozhajën e Beranin, sikurse tokat shqiptare të Malësisë, deri në detin Adriatik. Kur ata duan ta prishin kufirin, ne kemi njëmijë e një qind arësye të marrim tokat tona.

Malazezët që flasin serbishten e nuk duan ta flasin gjuhën shqipe të territoreve tjera, le të ndahen e të shkojnë ku të duan: njëra mund të bashkohet me Republikën Serbska, tjetra me Bosnjën. Po të dua le të vinë në një bashkim me tokat shqiptare, por duhet që ta mësojnë gjuhën shqipe, sepse nuk kemi asnjë arësye të mësojmë gjuhën serbe në tokën tonë, sepse do të jemi shumicë.[5]

Kjo nuk është as “Shqipëri natyrale” dhe as “Shqipëri e madhe”, siç e thonë ata që nuk na e donë të mirën, por troje etnike shqiptare, pra Shqipëria etnike, që nuk e trembë asnjeri, sepse kudo që jeton tradicionalisht dhe autokton SHQIPTARI do të quhet TOKË SHQIPTARE. “Shqipëria natyrale” nuk e parasheh Çamërinë mbrenda shtetit të Shqipërisë, që dihet se edhe ajo e ka zhvilluar referendimin për bashkim me Shqipërinë si “Republika e Epirit”, pra Çamëria.[6] Ndër këto, vetë “Republika ish-Jugosllave e Maqedonisë”, të thirrur prej Evropës së Bashkuar, OKB-së dhe politikës botërore “FYROM”, do të vije në bashkim me Shqipërinë, si tërësi, dhe nuk ka nevojë të bëjë “ambasada të përbashkëta” me Serbinë, sepse është e njohur shekuj e shekuj me radhë kundër shqiptarëve. Serbia është e njohur si armike e veçantë kundër nesh dhe nuk ka mend në kokë të ndalë këtë politikë të shtrembët dhe agresive, që kurdo e ka përtërirë me spica të njohura. Ajo është botërisht e njohur si okupatore ndaj nesh, përveç se pseudoshkencëtare.[7] Serbia po i nxitë edhe me mjete të vetat nëpër Evropë pseudoshkencëtarët të thonë ate që nuk mund të “pranohet” se e kanë thënë më përpara serbët. Kurdoherë ka falsifikuar historinë e vet që prej themelimit; kanë falsifikuar “historinë” e “arbanasëve” përfundi vetes dhe faktet historike që i ka gjetur ajo në trojet që ka zapuar, por “arbanasët” janë “albaski” dhe “albanski” janë “albani”, që do të thotë Shqipëria, siç do të thotë Epiri, Epirus latinisht, që vjen prej shqipes së lashtë e që do të “IPE-SHQIPE” dhe “IPERIA-SHQIPERIA”.[8]

Siç ka thënë Maximilian LAMBERTZ-i, një shkencëtar i madh i Evropës, “Die wahre Geschichte der Menschheit (sollte) geschrieben werden, nur, wenn es in der Schrift wird die Albaner zu beteiligen” (Historia e vërtetë e njerëzimit do të shkruhet kur në shkrim do të marrin pjesë shqiptarët), do të thotë se historia e vërtetë do të shkruhet kur shkencorisht do të shihni ju se ecni symbylltas nëpër lajthitjet serbo-sllave dhe bullgaro-turke kundër shqiptarëve, vetëm se çdo hap përpara do t`u hedh edhe juve nëpër këto humnera.

Më parë do të bashkohet Shqipëria sesa do të shkatërrohet toka shqiptare. Por në qoftë se toka shqiptare do të shkatërrohet, do të shkatërrohet edhe Evropa.

Shqiptari është i lidhur me Zotin e Madh e jo grekët dhe askush tjetër pos nesh. Në qoftë se do ti prishni kufijtë e Republikës së Kosovës do të jetë e prishur Serbia, Mali i Zi, Maqedonia, Greqia, dhe ai që ju e keni quajtur me përdhunë “Ballkan” prej vitit 1850 e këtej, sikurse tërë Evropa e Bashkuar…

Po ua kujtoj unë Napoleon Bonapartin, prej Korsikës së Francës, kur e ka marrë në Fancë pushtetin ushtarak, i ka sjellur një shkatërrim të madh Rusisë, që të mos e harrojë kurrë për këtë tokë, por edhe sot kemi të këtillë, që nuk janë “të njohur”, por, kur e jep mundësia, do të paraqiten si Banaparti dhe ju do të habiteni.

Dy duar janë për një kokë! Koka e shqiptarit është në Shqipëri. Aty ka lindur edhe Gjergj Kastrioti-Skenderbeu. Ju e njihni këtë personalitet. Ia keni ngritur statujat për ndershmërinë tuaj. Nderi, besa, burrëria, lufta mbrojtëse kundër osmanëve, dhe lufta për të mbrojtur tërë Evropën nga pushtimi osman, që e rrezikonte tërë Evropën për ta marrë, ka qenë e vetmja shancë e tij për t`a ruajtur të gjallë edhe shqiptarin.

Sot ndodhen afër 50`000 shqiptarë në Mal të Zi; 300`000 shqiptarë në Serbi; 900`000 në Maqedoni; 700`000 shqiptarë në Greqi; 3`500`000 shqiptarë në Shqipëri; 1`900`000 shqiptarë në Kosovë; 5`800`000 shqiptarë në Turqi, shtoja këtij numri edhe 2`000`000 Llaz, dmth. pellazg, pra shqiptarë të pastër, që e flasin gjuhën shqipe pa kalket latine, turke, sllavo-ruse, serbo-jugosllave dhe pa kalket e tjera të gjuhëve indo-evropiane, të cilat, paditurisht merren me imponime nga shqiptarët pas kthimit të tyre nën 500 vite robëri osmane nga Perandoria Bizantine[9] me njëfarë lirie, prej të cilëve ju e keni marrë shqiponjën dykrenore, por nuk e thuani se e keni marrë prej nesh, siç e keni marrë edhe fenë e krishterë ortodokse, për dallim nga feja e krishterë romake. Çdo njëri nga popujt e vonë, p.sh. serbët, sllavët e rusët, thonë se “janë të parët” e Evropës dhe reklamojnë shqiponjën dy krenore, që iliro-pellazgët ua kanë dhënë me fenë e krishterë ortodokse. Vetë latinët na kanë quajtur “albanë” dhe ju e merrni shabllon, prej shekujve të vonë, pa e dërguar mendjen në lashtësinë e shekujve, kur të parët tanë sunduan kudo nëpër Evropë…

Këtu nuk futen qindra shqiptarë në Panoni, në bregdetin adriatik të Herzegovinës e Dalmacisë, pasaçërisht kohëve të fundit nëpër Evropë, të cilët vetë i kam numruar. Të shfletosh nëpër historinë e vjetër, gjëjmë faqe të tëra me shqiptaro-pellazgë, që ju i thoni se janë “grekë”, pa e ditur se emrin “grek” e keni lënë vonë në histori…

Por, nuk do të flasim për historinë. Ne, do t`i bashkojmë të gjitha tokat shqiptare, nëse do të preket kufiri i Republikës së Kosovës, sepse nuk jemi për B6 (Jugosllavia e re, e ndërrruar me emrin “Unioni Ballkanikoperëndimor-6”, pikërisht me armiqtë tanë më të egër!) dhe nëse u dashka të ndërrojmë kufijt, atëherë ne do të bëjmë një bashkim me vëllezërit tanë.

Nëse është për t`u futur në Republikën e Shqipërisë, atëherë do të futen edhe këto shtete: Republika e Epirit; Republika ish-Jugosllave e Maqedonisë; territoret shqiptare të Serbisë, jo vetëm “Lugina e Preshevës”, por edhe krahina e Kosovës Lindore, Sanxhaku i Serbisë; dhe Mali i Zi.

Tjetër gjë nuk kemi. Ne nuk do të humbim kohë me të ashtuquajturat “bisedime” të Evropës, por me bashkimin e tokave të përmendura, në Federatën Shqiptare, e jo në “Unionin Ballkanikoperëndimor-6″…

Në këtë rast, do ti themi tri Jo-të e tona:

-JO POLITIKËS “MIQËSORE” ME SERBINË, QË ENDE I RRJEDHIN DUART GJAK TË FRESKËT TË SHQIPTARIT TË PAFAJSHËM!!

-JO “HYRJES” NË ASNJË MËNYRË ME SERBINË NË “EVROPË”, PA I KTHYER AJO TOKAT SHQIPTARE, E JO VETËM TË “LUGINËS SË PRESHEVËS”!!

-JO, NUK DO TË MARRË PREJ REPUBLIKËS SË KOSOVËS SERBIA ASNJË METËR “TERRITOR”!!

[1] Shikoni intervistën e saj, http://ilove-albania.blogspot.ch/2014/10/ekspertja-ruse-lugines-se-presheves-nuk.html?spref=fb.

[2] Shikoni më gjërësisht shkrimin e Ismet Azizit, të përpunuar sadopak nga Fahri Xharra, në “E vërteta”, 03.10.2014, “Çka po mbahet në fshehtësi nga shkenca serbe në Sanxhak”…

[3] Shikoni më gjërësisht këtë artikull, më poshtë.

[4] Shikoni në këtë shkrim.

[5] Shikoni hartën e ndarjes së tokave tona nga Turqia nëpër vilajete, por na njohin kudo si komb.

[6] Shikoni hatën e tretë të shteteve me përqindje më të madhe shqiptare.

[7] Shikone edhe njëherë faqen time, “Serbia ke qenë okuptare”, në http://www.brahimavdyli.ch/serbia-ka-qenë-okupatore/ (html).

[8] Shikone artikullin tim, “Evropa e Bashkuar dhe Shqiptarët-IX”, në http://www.brahimavdyli.ch/shpalime-për-evropën-9/ (html)

[9] Shikoni këtu edhe shkrimet e mia, ndër to shkrimet “Armiqtë më të rrezikshëm gjatë rënies së Perandorisë Bizantine 2a-2gj” , p.sh. në http://www.brahimavdyli.ch/armiqtë-tanë-2a/ (html), e të tjera.

Poezi nga Irina Hysi

Posted on by

0

Poezi nga Irina Hysi       Zgjim shpirtëror!     Zgjim shpirtëror, dritëkuarc ëndrrash flenë mëndafshit, krejtësisht humbur. Mëngjeset lexojnë xhestet e vjeshtës, ato të lehtat , bien pa frymëmarrje… Shkojnë durimin thatë në hedhje, fluturueset puthin, çmimin e … Continue reading →

TRAUMA E MASAKRËS SË TIVARIT. DAS UNHEIMLICHE NË FJALËN ARTISTIKE SI KËRKIM ALTERNATIV I HISTORISË Mbi romanin historik të Ibrahim Kadriut “Kapërcimi i ujit të madh”, Koha, Prishtinë, 2014. / Nga Albana Alia

Posted on by

0

20140605191753645600

 

TRAUMA E MASAKRËS SË TIVARIT.

DAS UNHEIMLICHE NË FJALËN ARTISTIKE SI KËRKIM ALTERNATIV I HISTORISË

Mbi romanin historik të Ibrahim Kadriut “Kapërcimi i ujit të madh”, Koha, Prishtinë, 2014.

 

 

 

 

Albana Alia

 

nga : Albana Alia

 

 

 

Romani historik është një mënyrë apo një lloj letrar i veçantë për karakteristikat që përmban. Rrëfimi në këtë roman zakonisht privilegjon historinë dhe procesi i shkrimit dhe i dokumentimit paraqitet krejt ndryshe nga llojet e tjera letrare. Siç thekson studiuesja italiane Margherita Ganeri, pakti letrar midis autorit dhe lexuesit përsa i përket romanit historik  është paksa i veçantë, për arsye se “e vërteta” e rrëfimit dëshmohet në një farë mase nëpërmjet dokumentimit. Në një situatë të turbullt si kjo e sotmja është e nevojshme të vihen në diskutim normat zyrtare të kulturës duke qenë ato të imponuara nga shoqëritë hegjemonike në dëm të shtresave të tjera. Historiografia e tashme është e ndërgjegjshme për pamundësinë e rishkrimit objektiv të historisë që paraqitet si një labirint brenda të cilit është vështirë të orientohesh dhe ku mundësohet vetëm njohja e fragmentuar dhe relative. Romani historik paraqitet atëherë si rindërtim i historisë brenda një kornize ideologjike dhe letrare, pra në një fushë të ndryshme nga ajo e historiografisë. Për këtë arsye është konsideruar gjithmonë si një roman “hibrid”, sepse ndërthur të vërtetën historike me imagjinatën artistike.

Për letërsinë e Kosovës romani historik përbën një vlerë të shtuar në procesin e vazhdueshëm të (ri)ndërtimit të një identiteti dhe një kulture kombëtare gjithmonë e më të qëndrueshme përkundrejt sulmeve të jashtme. Gjatë studimit tipologjik të romanit “Kapërcimi i ujit të madh” këndvështrimi apo perspektiva e rrëfimit luajnë një rol të veçantë. Rindërtohet historia, por me sytë e kujt? Në shfaqjen e parë të autorit, në atë që ai e përcakton “Si hyrje”,  lexuesi përgatitet për atë që do të ndodhë dhe për ndërthurjen e rrëfimit objektiv me atë subjektiv, të së vërtetës historike me procesin e rishkrimit të saj me distancë dhe ironi letrare. Pikërisht për këtë te ky roman koha dhe hapësira janë elementë kryesorë që paraqiten në mënyra të ndryshme; e para, si kohë historike (fund marsi-fillim prilli 1945), e shkrimit, apo e aventurës, etj; e dyta, si përshkrim i detajuar i rrugëtimit, i vrasjeve, si dokumentim, si kthim ne kujtesë, si  simbolikë, etj.  Autori jep shpjegime kronologjike, përshkruan zakone e stile jetese të ndryshme, rindërton me detaje të hollësishme mjedise të brendshme e të jashtme të rëndësishme për shtjellimin e veprës, ndonëse shpesh është e natyrshme humbja e kontrollit: “Vërtetë, në atë natë të ethshme, kukama e atij që mbet në rrugë […] i bashkohej krrokatjes së shpendkeqes, ulërimës së ujkut të vetmuar që dëgjohej përtej përrenjve e shkrepave. Ku të dihej në atë natë me shi se çfarë mjedisi ishte, çfarë lartësi kodrash e rrethonin […]”. Nëpërmjet intertekstualitetit autori përdor kryesisht citime të drejtpërdrejta nga burimet historike të kërkuara me kujdes gjatë vitesh të tëra studimi të kësaj çështjeje.

 

 

i. kadriu

 

Kapërcimi i ujit të madh

 

 

Zakonisht personazhet e romaneve historike nuk janë figura që kanë ekzistuar realisht, por janë persona të mundshëm për periudhën në trajtim, jetën e të cilëve autori është i lirë ta shtjellojë artistikisht sipas dëshirës së vet pa druajtur përballimin me dokumentet historike.  Ibrahim Kadriu shtyhet më tej; ai arrin të ndërthurë personazhe fiktive me disa figura historike me emër e mbiemër të vërtetë, në rolin e dëshmitarëve të kohës. Personazhet kryesore janë Barmal Brezi dhe Dalushi/Fatimja, por të dyzuar dhe me veprim herë paralel dhe herë të ndërthurur gjatë zhvillimit të veprës; edhe ngjarjet dhe lëvizjet shumëfishohen sepse janë në thyerje e reflektim të vazhdueshëm. Veç kësaj, që në faqet e para tregimtari paraqitet si i gjithëdijshëm, extradiegjetik dhe impersonal, pra që nuk merr pjesë në ngjarjet e veprës dhe nuk mban qëndrim apo gjykim përballë asaj që ndodh. Në të vërtetë është një zë i fuqishëm që u alternohet zërave të tjerë të ndryshëm për moshë, gjini, etni, pozitë shoqërore. Ndërkaq është i informuar për gjithçka, deri edhe te ndjenjat e brendshme të personazheve. Në momentet kur mekanizmat e kujtesës bëhen elemente të domosdoshme, këndvështrimi i tij alternohet me rrëfimin në vetën e parë të personazheve që kthehen kështu në tregimtarë autobiografikë dëshmitarë të ngjarjes.

“Kapërcimi i ujit të madh” është pra një roman historik, apo më saktë, një roman i një historie tragjike të një mase të madhe të rinjsh të mbërthyer në kthetrat serbe, i mobilizimit ushtarak në kolona të gjata që shkonin drejt detit, që përshkonin rrugën e vdekjes nën psikozën e ndjekjes me qëllim të fundit spastrimin etnik, asgjësimin për pakësim e zvogëlim të numrit të shqiptarëve (nga eshaloni i mijëra vetave ishin vrarë me mijëra veta) duke kërkuar justifikimin te shprehjet “dezertorë”, “tradhtarë”. Bëhet fjalë për masakrën e Tivarit, një tragjedi e përjetuar dhe e mbështjellë nga një vel misteri, të dhënat arkivore për të cilën janë ruajtur prej vitesh nëpër shtete të ndryshme me ato tri vijat (e famshme) të kuqe: tepër sekret. Ibrahim Kadriu gërmon me durim në të shkuarën për të sjellë në dritë kronikën e asaj periudhe të turbullt e të tmerrshme. Por dihet se ngjarjet lënë shenja që, po të preken, u dhembin të afërmve të të vrarëve, të kufomave të shpuara me bajoneta, të të djegurve, të të mbyturve, të të sëmurëve, të të torturuarve, të të rrahurve dhe të atyre të mbetur rrugëve të detyruar të ndryshonin identitetin. “Të qoftë dheu i lehtë, or mik, që nuk të njoha kurrë, por që emri yt më mbron…” Sa ishin? Çfarë ndodhi? Kush urdhëroi këtë masakër? Nuk dihet???!!! Binin trupat, si të prerë me shpatë, si të prerë me kosë. Dihet vetëm që të gjithë i kishte mbuluar gjaku, ndërsa përreth tyre dëgjohej gjëma e të “vdekurve” të tjerë të mbetur ende gjallë. Nuk ishte një gabim, ishte një krim çnjerëzor.

Nga hyrja deri tek epilogu faqet e romanit lahen në gjak. Regjistri i spitalit të Dubrovnikut… Kthesë në kujtesë… arkiva… dokumente… dëshmitarë të kohës… Ajo, që njeriu apo historia ndrydhin apo fshehin, herët a vonë ri-kthehet në dritë, jo vetëm e dokumentuar, por në këtë rast edhe si një fakt i ankthshëm, Unheimlich do të thoshte Freud. Ashtu si kthimi i Gjonit nga bota tjetër, si një revenant që pritet të vijë për të rrëfyer atë që ndodhi në rrugëtimin Prizren-Kukës-Shkodër-Tivar, apo nëpër viset e Maqedonisë drejt fronteve imagjinarë të “Sremit” e të “Adriatikut”. Më tej, traumën fizike dhe psikike të viktimave të pafajshme të një skenari/gracke apo krimi (të përgatitur në tavolinë) dhe të familjeve të tyre, por dhe sjelljen e vrasësve të tyre (sipas komplotit ndërkombëtar), autori e rikrijon artistikisht mbi një strukturë metaforike e simbolike ku ironia dhe sarkazma e hidhur penetrojnë pa mëshirë. Është ky, një lloj kërkimi dhe rikrijimi alternativ i historisë nëpërmjet artit të fjalës.

Tragjedia është kolektive, por autori ka zgjedhur të trajtojë historinë e vogël që reflekton dhe ndjek gjurmët e Historisë së Madhe në sfond. Procesi letrar i thjeshtëzimit të historisë në këtë rast shërben shumë për përjetimin dhe kuptimin e saj dhe përballimin më të lehtë të lexuesit me një masakër të jashtëzakonshme e aq të dhimbshme. Rishkrimi shërben si kërkim, si dëshmi, si një seri pyetjesh që kërkojnë përgjigje por edhe si kritikë përkundrejt vetë historisë apo përgjegjësve të drejtëpërdrejtë për  instrumentalizimin dhe përgjakjen e saj me kufomat e gati 45.000 të rinjve kosovarë plot me ëndrra për jetën. “A ishte në të vërtetë mobilizimi për asgjësim të rinisë shqiptare? Shpjegimet janë kundërthënëse sot e atë ditë; shpjegime herë me ironi të skajshme, herë me ekzagjerim, gjithmonë me numra të ndryshëm, por asnjëherë të saktë.”

Autori mbledh ngadalë e me kujdes copat e këtij mozaiku aq të ndërlikuar; shumë prej tyre mungojnë e duhen interpretuar, por në histori interpretimi nënkupton subjektivitet. Atëherë, a ka qenë ndonjëherë plotësisht e vërtetë ajo që është shkruar nga historianët? Rikthimi në gjurmët e historisë mundëson njohjen me të kaluarën për të kapërcyer një moment të ri krize. Historia përsëritet. E ëma e Gjonit të vrarë shkon përditë te varri i të birit, e pastron, mbjell lule, përkujdeset, flet me të… Sa vrasje të tilla do të ndodhin akoma! Varre të hapura pa fund! Autori për një çast humbet kontrollin e ngjarjeve të përgjakshme në retrospektivë, të kujtimeve në flashback dhe e ndien të nevojshme të përdorë një fragment metanarrativ “Si ishin zhvilluar ngjarjet […]?” Ndërkaq kthehet i fejuari i parë i nuses, një nga të paktët që i ka shpëtuar masakrës së Tivarit. Bashkëfshatarët e tij arrijnë të zgjidhin me pjekuri çështjen e ndërlikuar të martesës. Në momentet më të vështira, traditat, ritet dhe zakonet marrin një rëndësi të veçantë, sepse projektohen si vazhdimësi, respekt dhe dashuri për vetë jetën.

Autori, nëpërmjet mekanizmave të kujtesës dhe të ndërgjegjes, të ndërthurura me rindërtimin e dokumentuar e gati objektiv të ngjarjeve,  na fton të lexojmë, të njohim, të kuptojmë e të reflektojmë për faktin që: përmasa ideologjike, autoriteti dhe pushteti ekonomik e politik arrijnë të relativizojnë interpretimin e historisë.  Prandaj romani historik mbetet ende një hapësirë e mundshme për të shpalosur komente, kërkime, verifikime, kritikë kundër stereotipizimit apo manipulimit të historisë. Pikërisht këtu qëndron vlera më e madhe e romanit “Kapërcimi i ujit të madh”. Por nuk duhet të harrojmë anën tjetër, që autori nëpërmjet imagjinatës përpunon artistikisht kronikën e errët dhe i jep asaj frymëmarrje duke lëshuar aty-këtu ndonjë fashë drite nëpërmjet efekteve të natyrshme lirike që ndërthuren me tensionin historik, me tragjiken e momentit.

Vetë titulli paraqitet si një metaforë e shumëfishtë. Uji i madh, deti, sipas një studimi nga Gaston Bachelard mbi psikanalizën e ujërave, është elementi ku ndërthuren lindja, pastrimi shpirtëror dhe vdekja totale. Dikush nga personazhet arrin të kapërcejë detin, ferrin, vdekjen, atë dramë të dhimbshme, të dhunshme, të pashpjegueshme; dikush tjetër kapërcen ëndrrën; Dalushi/Fatimja stimulon një androgjini të trishtuar dhe të detyruar nga kodi i kohës; kriminelët kapërcejnë kufijtë njerëzore e megjithatë, situata nuk paraqitet distopike; Kosova nuk është Ophelia bachelardiane që mund të mbytet nga duart e bishës së etur për gjak dhe shpresat për një të ardhme të re nuk shuhen. Paulini nuk harron të kapërcejë pragun e kishës dhe të adhurojë Shën Mërinë mbi altar, megjithëse Zoti dukej sikur i kishte harruar krejtësisht në mëshirë të fatit. Është Fatimja që mbyll veprën nëpërmjet teknikës flashback. Pas krahëve të saj mbetet një masakër e pashpjegueshme “Sikur të kishte jetuar Shekspiri në ato vise, kush e di sa e sa tragjedi do t’i shkruante…”. E traumatizuar fizikisht dhe psikologjikisht, shqipton me gjysmë zëri: “Unë jam femër!” dhe gradualisht fillon të ndërgjegjësohet se po rikthehet në shtëpinë e saj dhe se tashmë para vetes ka jetën…

 

 

Ravenna, tetor 2014

 

DRITËROI ËSHTË EDHE TROPOJAN… / Skicë nga MURAT GECAJ

Posted on by

0

DRITËROI ËSHTË EDHE TROPOJAN…

–

 

Skicë-

Nga: MURAT GECAJ

 

 

 

 

Tirane-15 dhjetor 2010-Dritero.Agolli

 

Nga e majta: Sadija, Dritëroi e Murati (Tiranë, 15 dhjetor 2010)

 

 

1.

Ndërsa po shkoja drejt lokalit   “Vatra” të kryeqytetit, bashkë me kolegun e mikun përmetar Sejdo Harka, po mendoja fakte e ngjarje, që më lidhnin me popetin dhe shkrimtarin e shquar të letrave shqipe, “Nderin e Kombit” Dritëro Agolli. Na kishte ftuar në një veprimtari, në prag të 83-vjetorit të ditëlindjes së tij, Shoqata atdhetare-kulturore “Devolli”. Vërtet të dy nuk jemi devollinj, por të paktën mua më dukej se kësaj here isha nga ajo krahinë. Përmes një njoftimi në Internet , kishim mësuar se, datat 1-13 tetor 2014, ishin caktuar “Ditët e Dritëroit”. Pra, dhe ajo mbrëmje ishte pjesë e veprimtarive të parashikuara. Gjithashtu, do të organizohen festime të larmishme dhe të bukura, që nga fshati i tij i lindjes Menkulas. Aty, shkollës 9-vjeçare do t’i jepet me ceremoni emri tij, shoqëruar me një film dokumentar, me përurime librash të rinj etj.

Kur hymë brenda, në një sallë të madhe, të mbushur plot, kryesisht   me të ftuar devollinj, vërejtëm se ajo gumëzhinte dhe secili prej tyre po afrohej përreth tavolinave rrumbullake, mbushur me mezera, pije e fruta. Ky mjedis shoqërohej edhe me muzikë gazmore.

Kur u rehatuam pranë një tavoline, me Sejdon dhe poeten elbasanase Lida Lazaj, erdhi të na përshëndeste poetja tjetër Lili (Eliverta) Kanina. E takonim për herë të parë atë, por me çiltërsinë dhe gazmendin e mikpritëses, na u duk se njiheshim prej kohësh. Pastaj, ajo na solli aty e na njohu me ta, vajzën, Sabinën dhe një djalë të saj vogëlush. Sakaq, duke na kërkuar lejë të uleshin, tavolina jonë u mbush me çifte devollinjësh ose jo. Ndër ta, ishte edhe Selajdin Ago, i cili m’lut t’i bëja atij një fotografi-bust, sa më të mirë, pasi do t’ia dërgonte së bijës, që jeton në Paris. Se foto të tjera bëmë shumë, si në tavolinën tonë, por dhe te të afërmit e Lilit, të anëtarëve të kryesisë “Devolli”, kur pjesëmarrësit hidhnin valle e këndonin etj. Si gjithnjë të papartuar ishin edhe Ervehe Baruti, që kujdeset për botimin e gazetës së krahinës, “Devolli” dhe Enveria, motra e publicistit e kineastit të njohur, Fuat Memeli, që tani jeton në Boston të Amerikës.

Ishte mbrësëlënëse, kur këtë veprimtari e hapi kryetari i Shoqatës “Devolli”, Guri Seferi dhe pas tij përshëndetën disa të tjerë. Ata përmendën, sigurisht shkurt, meritat e shumta të birit të madh të krahinës së tyre, që është dhe i tërë Shqipërisë, Dritëro Agolli.

 

2.

Siç e sahkrova më lart, në veprimtarinë e mësipërme vërtet e ndieja vetën sadopak edhe devolli, por edhe personazhin kryesor të saj, pra kryetarin e nderit të Shoqatës “Devolli”, Dritëroin e ndieja se ishte edhe tropojan. Me të drejtë, dikush mund të pyesë: “Mirë, pa na e sqaro pak më shkoqur, këtë mendim tëndin?” Dhe ja, pa m’u ndalur goja e pa u menduar gjatë (ha,ha), do të nisja t’i rreshtoja ndodhitë e ngjarjet, që e afrojnë aq shumë atë me vendlindjen time, Malësi e Gjakovës (Tropojë).

E kam njohur birin e shquar të krahinës së Devollit, publicistin, poetin dhe shkrimtarin shumë të afirmuar, Dritëro Agolli, qëkur isha i ri dhe ai ishte redaktor në gazetën e kohës, “Zëri i Popullit”. Me prirjen për të shkruar sadopak, kisha nisur dhe unë të dërgoja aty njoftime të shkurtëra nga jeta shkollore në kryeqytet. Pastaj, kur shërbeva vetë në gazetat e kohës, “Pionieri”, “Bashkimi” e “Mësuesi”, lidhjet tona ishin të pashkëputura. Por edhe kur më dërguan “vullnetar” në vendlindje, në vitet ’60-të të shekullit të kaluar dhe punova 7 vjet me rininë e kulturën, Dritëroi erdhi atje me shërbim dhe, sigurisht, kjo gjë na solli kënaqësi të përbashkët, kur u ritakuam.

Kur punoja redaktor në gazetën “Bashkimi”, Dritëroi shërbente në Lidhjen e Shkrimtarëve e Artistëve. Pra, ishte një vend, ku edhe bashkëkrahinasit e mi krijues gjetën përkrahje dhe mbështetje prej tij, që të krijonin e botonin. Më kujtohet një rast, kur isha me punë në gazetën “Mësuesi”, ku kishte qenë pararëndëse bashkëshortja e tij, Sadija. Gjatë një vizite të këndshme dhe të paharruar në shtëpinë e tyre bujare, Dritëroi iu drejtua asaj: “Sadije, na sill nga një gotë raki!…”.   Sigurisht për të bërë humor, që ai e ka gjithnjë dëshirë të vetën, fola: “Unë nuk e pi rakinë, Dritëro!…Pra, a e ke për veten a për mua?” Ai nuk u mendua gjatë dhe ma ktheu, aty për aty: “Për të dy, së bashku…”. Qeshëm të tre dhe pastaj biseduam për tema të ndryshme. Ndër të tjera, ai më foli me shumë dashamirësi për krijuesit tropojanë. Shumë prej tyre i njihte me emër dhe disave ua kishte lexuar librat ose kishte bërë shënime për ta. “Janë mjaft të talentuar tropojanët,-u shpreh Dritëroi.-Dhe jo vetëm të rinjtë, por dhe paraardhësit e tyre, ndër të cilët respektoj dhe po përmendi rapsodin Sokol Arifi, këngëtaren Fatime Sokoli e të tjerë. Është ajo natyrë aq e bukur dhe ai popull aq trim e liridashës, fisnik dhe mikpritës, që i frymëzon ata…”.

 

3.

Nuk dua të zgjatem, në këtë shkrim timin modest, pasi që në krye e shënova atë, “skicë”. Po, përkitazi me mendimin e fundit, dëshiroj ta tregoj edhe këtë fakt. Si shprehje të nderimit dhe respektit të veçantë, që ka patur edhe piktori, poeti e shkrimtari Agim Mërturi, nga një krahinë e thellë malore e Tropojës, ai ka hartuar një poezi të frymëzuar, me 23 strofa. Atë e ka titulluar “Zemër që nuk plaket” dhe është shkruar në vitin 1998, kur Dritëro Agolli ishte 67-vjeçar. Ajo është e thjeshtë, në dukje si rapsodi, por vargjet i kanë dalë nga zemra poetit malësor. Përmes tyre ka përmendur edhe titujt e librave kryesorë të Dritëroit:

“Gjithë Shqipërinë/ ka shëtitur, bredhur,/ rreshta dhe vargje,/ në letër duke hedhur…”.Ndërsa më tej: “Gjithçka për Atdheun,/lavdinë e këtij trolli,/me firmën e madhe:Dritëro Agolli”.

Pra, parandjenja e Agimit, në titullin e asaj poezie, ishte e saktë. Se, më pas, Dritëroin e kemi parë sa e sa herë, si në veprimtari letrare ose jo në kryeqytet, ai ka publikuar në shtyp dhe ka folur aq bukur në televizionet tona etj. Ndër të tjera, bashkë morëm pjesë në festën e 80-vjetorit të ditëlindjes së prof.Alfred Uçit-Akademik, ku ai ishte me Sadijen dhe aty fiksuam një fotografi, me të cilën po e shoqëroj këtë shkrim modest.

Në mbyllje, pa përmendur shumë dëshmi e fakte të tjera, përsëri po u pyes, lexues të dashur: “A mos ka mëdyshje, ndonjëri nga ju, që Dritëro Agolli nuk është edhe tropojan?”

 

Tiranë, 11 tetor 2014

Ç’ka po mbahet në fshehtësi nga shkenca serbe në Sanxhak ? ( Shkrimi u botua nën përkujdesjen e publicistit Fahri Xharra.) / Nga Ismet Azizi

Posted on by

0

timthumb

 

Ç’ka po mbahet në fshehtësi nga shkenca serbe në Sanxhak ?

 

 ( Shkrimi u botua nën përkujdesjen e publicistit Fahri Xharra.) 

 

 

Nga Ismet Azizi 

 

 

 

Arsa mendohet se është monument i vetëm në të cilin është “selia” e nji shteti të Evropës në të cilin është e ndaluar hyrja
Lugina e lumit Rashka me rrethinën e vet, e cila i takon komunës së Pazarit të Ri, paraqet një ndër hapësirat më interesante Ballkanike për shkencën e historisë së mesjetës. Procesi i kolonizimit të sllavëve në këtë hapsirë nuk është hulumtuar sa duhet nga historianët tanë. Kolonizimi është bërë në etapa, dhe kolonizimi kryesor është bërë përgjat luginave të lumenjëve. Në fillim të shek. të VII-të sllavët depërtuan në këto vise, pasi që sundimi i Bizantit gati nuk ekzistonte.
Para ardhjes së sllavëve këto vise kan qenë të populluara nga ilirët për çka flasin hulumtimet e shumta arkeologjike: Në Pazarin e Ri në vendin e tanishëm të kombinatit të Tekstilit “Rashka”; mandej të mbeturat nga ari dhe qehlibari të gjetura para shum viteve te Kisha e Petrovës. Kjo e fundit na jep njohuri për mundësinë e ekzistimit të një lidhjeje të fiseve ilire, selia e së cilës ka qenë në vendin e kishës së përmendur.
Toponimet e shumta në këto vise ruajn kujtimet për ilirët. Emrat : Ras, Ibër, Peshter, Bishevë,Vapa, Lim etj. janë me prejardhje nga gjuha shqipe (ras-rrasë, lim-Lumi; Ibër- i bardhë; Vapë – vapa,-ë; Peshter :Pesh- peshë; ter- terr (terrësi), ter – thatësi.
Kur serbët u vendosën në Luginën e Lumit Rashka, e detyruan popullsinë vendase të tërhiqet në male dhe ia morën tokat. Gjithësesi të gjith vendasit nuk u tërhoqën por një numër i tyre kan mbetë në viset malore për rreth duke u marr me blegtori. Në vazhdimësi ata jetuan në këto vise, çka na bën me dije edhe prezenca e sotshme e tyre në këto vise.
Arsa është qytet i vjetër i mbretërisë Ilire.
Arsa është emër i vjetër latin i lokalitetit të vjetër Ras, të cilin serbët e quajn Stari Ras.
Stari Ras, pra Arsa i njohur në atë kohë si Ras, ishte një nga kryeqytetet e para të shtetit mesjetar serb të Rashkës, dhe më i rëndësishem për një periudhë të gjatë kohore . I vendosur në rajonin e sotëm të Sanxhakut , qyteti ishte në qendër të shtetit të hershem mesjetare që filloi të përhapet në të gjitha drejtimet. Ai u themelua në mes të shekujve 8 dhe 9 dhe u braktisur diku në shekullin e 13-të. Pozicioni i tij ishte i favorshëm, përgjatë grykës së Lumit Rashka, në udhëkryq midis detit Adriatik dhe shtetit të Zetës, Bosnjë në perëndim dhe në lindje Kosovës kishte shtuar rëndësinë e tij si një qytet. Sot qyteti i lashtë është i rrënuar kryesisht i parrethuar dhe i pa mbrojtur në afërsi prej vetëm 11 km nga Novi Pazari, Stari Ras është shpallur monument kulture me rëndësi të jashtëzakonshme në vitin 1990, dhe është i “mbrojtur” nga Republika e Serbisë.
Arsa mendohet se është monument i vetëm në të cilin është “selia” e nji shteti të Evropës në të cilin është e ndaluar hyrja. Arsa përmendet qysh në shekullin e dytë (historiani romak). Ndërsa përmendet vetëm një here deri në shekullin e gjashtë. Marko Popoviq nji hulumtues serb në elaboratet e tij ka aq shum paragjykime sa që për shkencën është thjeshtë e pakonceptueshme.
Një gjetje interesante janë veçanërisht dy fragmente të bukës së djegur. Si zakonisht kur haset në diçka që nuk i përket Nemanjiqëve ekziston justifikim për këtë: “Koha e krijimit të këtij muri tash për tash nuk është e mundur të vërtetohet”. Dhe kështu zgjat deri sa dikush nga shkenca serbe megjithate dëshiron të dijë e të tregojë se ku ndodhet Arsa.
Deri vonë , para 15 viteve për derisa në N. Pazar nuk ka ardh ekipi i arkeologëve të fakultetit Filozofik të Beogradit në krye me akademiken Jovanka Kaliq, të gjith në Sanxhak dhe më gjerë dhe në Evropë kan qenë të bindur se Arsa ( Ras) ndodhej në vendin e quajtur Pazarishtë, në afërsi të Sopoqanit, ku Stefan Nemanja vendosi themelet e shtetit serb. Këshu mendohej edhe pse nuk kishte kurrfare argumenti shkencor.
Për ekzistimin e Arsit në afërsi të lokalitetit Pazarishtë , dhe se nuk duhej të dyshohej është “vërtetuar” viteve të tetëdhjeta të shekullit të kaluar, ekipi i arkeologut të njohur serb prof. dr. Marko Popoviqit , i cili ekip pas disa dhjetra viteve të hulumtimit të këtij lokaliteti “ në këtë temë” publikoi disa libra dhe punime shkencore.
Në bazë të këtyre hulumtimeve të Popoviqit , Arsa ( apo siç e quajn serbet Stari Ras ) në vitin 1978 , si trashëgimi kulturore , është futur në listën e UNESKO-s.
Por një ekip tjetër para e akademikes Kaliq ka ardh në përfundim se “ Arsa gjegjësisht Stari Ras nuk ka qenë në lokalitetin Pazarishtë , por në Gradinë , në lokalitetin Postenjë jo larg kishës së Petrovës , e cila poashtu është nën përkujdesjen e UNESKO-s.
Nuk ka asnjë dyshim se vendi i fronit serb ishte Kisha e Pjetrit. Në biografinë e Stefan Nemanja, e shkruar nga Stefan djali i tij, qartë shkruan se Kisha e Pjetrit gjindet në selinë e shtetit të atëhershëm.
Këtë tezë të prof. Kaliç dhe kolegët e saj e pasurojnë me zbulimet arkeologjike të shumta në lokalitetin Gradinë në Postenjë (5 km nga Novi Pazari, përgjat rrugës për Rashkë, ku janë mbetjet e kishës, të tipit të fronit rezendecial, selisë së Nemanjës dhe shumë materiale të vlefshme arkeologjike.
Ana tjetër, disa ekspertë të cilët jan në krah të Marko Popoviq, kurrë nuk kan dashtë të dëgjojnë për zbullimet e Jovanka Kaliç as të diskutojnë seriozisht. Opinioni në Serbi, si dhe sanxhaklinjët kan mbetur të hamendur.
Pse kurrë nuk jan takuar këto dy ekipe të shquar “ekspertësh”, të ulur në tryezë pran autoritetev më të larta të Akademise Serbe, me argumentet e tyre një herë dhe përgjithmonë ta zgjidhin këtë dilemë, do të shihet më vonë thot etnografi Sulejman Aliqkoviq.
Të hutuar janë edhe turistët, të cilët gjithnjë kërkojnë të shohin të dy lokalitetet e “Rasin e Vjetër” gjegjësisht Arsën e Vjetër, mandej kan probleme edhe mësuesit, sepse ata shpesh nuk kanë argumente për të dhënë nxënësëve përgjigjet e duhura, shton tutje Aliqkoviq.
Të dyja ekipet vijnë rrallë në Novi Pazar: Marko Popoviq thotë se punës së tij i ka dhën fund , ndërsa ekipit te Joana Kaliç për kërkime të mëtejshme në Gradina i mungon paraja.
Ndërsa për ekzistencën e Stari Rasit serb, Myftiu i Madh i Bashkësisë Islame në Serbi Muamer Zukorliç në një konferencë të rëndësishme , pat deklaruar: “Ne boshnjakët jemi me prejardhje ilire. Nëse dikush ju pyet prej nga kjo tash , lirisht përgjigjuni, “na ka thënë Myftiu “. Dhe ajo kala mbi Novi Pazar,për të cilat ata pretendojnë se ishte selia dhe djepi i shteitt serb, në fakt është Arsa, kryeqyteti i vjetër i ilir dhe nuk ka lidhje me kurrfar Rasi dhe me shtetit e vjetër serb “.shkruan e përditshmaje beogradase “Politika”.
Shum ka për tu shkruar në lidhje me këtë qytet të vjetër, por një është e saktë se Ras –Arsa ( Arza) është qytet i mbretërisë ilire.

Nga Fan Noli, “Mërgata e qyqeve” e deri tek kinemaja, rrëfimi i shkrimtarit dhe studiuesit të njohur Nasho Jorgaqi: Pse “Dashuria e Mimozës” ështëvepra ime më e dashur dhe më e vështirë. / Bisedoi:Raimonda MOISIU

Posted on by

0

    Nasho Jorgaqi: Pse “Dashuria e Mimozës” është vepra ime më e dashur dhe më e vështirë.   Nga Fan Noli, “Mërgata e qyqeve” e deri tek kinemaja, rrëfimi i shkrimtarit dhe studiuesit të njohur Nasho Jorgaqi: Pse “Dashuria … Continue reading →