NJË NGJARJE LIRIKO-TRAGJIKE

Tregim nga Hamit Taka

Sa hapi sytë, Elsabeta ktheu kokën nga Xhorxhoja dhe mbeti e befasuar që ai nuk ishte zgjuar akoma. Si rregull bashkëshorti i saj çohej nga shtrati të paktën gjysëm ore para saj. I hiqte një brisk fytyrës, lahej, krihej, ndërronte rrobat e gjumit me ato të shtëpisë dhe pastaj përgatiste kafen. Kur e ndante në dy filxhanë, thoshte me zë të lehtë: kafet janë gati. Në se Elsabeta ishte zgjuar, çohej menjëherë, për ta pirë bashkë kafen e mëngjesit. Në se ajo ishte ende në gjumë, ai i vinte filxhanit të saj një pjatancë të vogël përsipër dhe gjerbëte lëngun fuqidhënës në kuzhinë ose në ballkon, sipas stinëve. Kafes, thoshte, po e le zbuluar, bashkë më avullin i ikën aroma dhe shija.

Mos o Zot! tha me vete Elisabeta, pasi iu duk se ai nuk merrte as frymë. Ashtu e merakosur u ngrit vrullshëm në gjysëm të trupit, për të vështruar me vëmëndje fytyrën e tij. Por u ndodh para një befasie të këndëshmë, që ia largoi bardhësinë nga fytyra. Një dëshirë e zjarrtë i hipi për ta puthur në gjumë. U përkul mbi të, por pati frikë mos e zgjonte dhe nuk deshi ta humbiste atë pamje të pazakonshme të 75-vjeçarit. Prej vitesh nuk e kishte parë ndonjë herë fytyrën e tij aq të çelur, aq të freskët, aq të ëmbël e aq të lumturuar. Dukej si dhjetë vjet më i ri. Lëkurës së bardhë i ishte shtuar një nuancë e hollë trëndafili, tamam si në rininë e vet, kur përskuqej para vajzave djallushe.

Tani flet me ëngjëjt, thoshte me vete Elisabeta. Kushedi në ç’kohëra fluturon shpirti i tij e kushedi se kush i fanepset si ëngjëll. Mbase jam unë vetë me vellon e bardhë në ditën më të lumtur të dasmës tonë. Mbase janë nipat e mbesat. Mbase ëndërron dasmat e tyre dhe i shfaqen nuset me vellot fluturuese. Sot Xhorxhoja im i dashur mbush plot 75 vite. Ndoshta shpirti i tij kthehet nga qiejt ku fluturonte gjatë gjumit dhe i shfaqet si stërgjysh, duke u ndarë dhuratat e Vitit të Ri vogëlushëve të dy brezave…
Shtangu ashtu në pozicion gjysëm të përkulur, për ta soditur me një mallë të praruar, pasi e dinte se ëndërrat zgjasin shumë pak. Nuk zgjasin më shumë se 2-3 sekonta, thonë psikologët, tha me vete.

* * * * *

Xhorxhoja doli nga salla e provimit dhe u nis direkt për te salla e seminareve, ku ishin grumbulluar të gjithë shokët e kursit. Ishte provimi i fundit të universitetit dhe të gjithë përjetonin emocione të shumëllojshme, disa prej të cilave të shpërqëndruese e hutuese: ankthi i provimit, drithërimat e ndarjes, trishtimi i dashuriçkave të ndërprera, ndarje përfundimtare të të dashuruarve, më shpesh për arsye biografike, por edhe për shkak tvendbanimeve fshat-qytet, emërimet e ardhëshme… Në situata të tilla të gjithë studentët ndihen pak si të dehur. Xhorxhoja hyri në sallë dhe vështrimet e studentëve konverguan mbi të. Çdo fytyrë studenti, kur dilte nga provimi, kundrohej sikur të ishte një barometër sinoptik, që tregonte atmosferën në sallën e provimit.
Ai hapi krahët sikur do t’i përqafonte të gjithë njëherësh dhe studentët e duartrokitën me brohoritje, jo vetëm pë provimin, por edhe për kostumin e bardhë që kishte veshur. I përshëndeti edhe ai me përzemërsi. E uruan dhe i uroi. Pastaj sytë i ndalën tek Elsa e veshur me një fustan te kaltër gjysmëtransparent. Ajo rrinte mbështetur te një katedër dhe e vështronte më vëmëndje. Fytyra e saj e ëmbël dhe e qeshur rrezatonte një ndriçim të butë melankolie. Xhorxhon e kapëloi një ndjesi e çuditshme ndroje dhe hutimi, që ia ngurosi tërë trupin e gjymtyrët. Ajo iu afrua dhe e uroi: Tani paç fat në jetë!…Ndali pak, buzëqeshi dhe vazhdoi: Një emërim të mirë dhe mbarësi në të ardhmen!
Elsa e kishte fare të qartë se ai e adhuronte që ditën e parë të njohjes. Edhe ajo e simpatizonte. Në auditor zinte vend gjithmonë pas tij. I vëzhgonte shpatullat e gjera e të drejta, kurorën e leshrave ngjyrë gështënje e çelur me onde, që, nën dritat e forta të sallës, lëshonin reflekse vallëzuese. Por më shumë prshtypje i bënte qafa e tij e shëndetshme dhe e fortë. Ajo e shikonte se, nën atë lëkurën e lëmuar dhe të zbetë prej studenti studioz, fshiheshin tërë ata damarë e muskuj, që i jepnin atij djaloshi një fuqi të papërballueshme. Kishte dëgjuar se fuqia e ujkut dhe mashkullit duken te qafa. Shpesh humbiste mëndjen gjatë leksioneve, duke menduar se çfarë do të ndodhte sikur t’i hidhte duart e saj delikate në atë qafë të fortë. Paragjykonte se tërë fuqia e tij do të derdhej mbi të. Para intelektit e karakterit, ajo i admironte forcën atij djaloshi të dëlirë si bora e maleve nga vinte.
-Elsa, -tha ai me një zë që i dridhej, -mos u kujtove për atë porosinë?
Elsa nisi të kujtonte.
-Atë tregimin, që jua dhashë për ta lexuar, – ia ndihmoi ai kujtesën.
-Ah, po, por mendova se do të ma lije për fare, si kujtim…
Çfarë zëri, tha me vete Xhorxhoja, si këmbanë tingëlluese argjëndi. Sikur të recitonte poezitë apo të lexonte me zë tregimet e mia!…
-Ta dhashë bruto, mund edhe mos t’ju ketë pëlqyer -vazhdoi me mëdyshje, ndërsa Elsa buzëqeshi dhe tundi kokën në shenjë pohimi se i kishte pëlqyer shumë.                                                                  -Desha ta rishikoja dhe një herë, ta krihja pak dhe t’ia nisja ndonjë gazete për botim. Po, nejse, s’ka gjë, le të mbetet tek ti…si kujtim.
Elsa bëri atë që nuk nuk ndodhte të bëhej publikisht. Iu afrua dhe e puthi lehtë në buzë, që studentëve të tjerë u ngjau me ato të puthurat në filmat e kohës, që bëheshin me gjasme. Xhorxhos ia përshkoi tërë qënien një flakë e bukur ëmbëlsuese. Në kulmin e lumturisë dhe ekzaltimit erotik ai priste diçka më të magjishme, por Elsa u tërhoq në vendin ku ishte me një perde të hollë lotësh në sy dhe një tis të lehtë purpuri në faqet e bukura të saj.

Endërra, ku s’duhej të mbaronte dhe Xhorxhoja u ngrit rrëmbimthi në funde. Vështroi murin përballë me sy të çakërryer, sikur e kishte hedhur dikush nga parajsa në ferr.

-Ishe në ëndërr , i dashur? -I tha Elisabeta.                                                                                     Ai ktheu kokën nga ajo, u skuq, i buzëqeshi, e puthi në ballë dhe u shtri sërish. Pas pak mbylli sytë përgjithmonë.
Elisabetës, fillimisht, iu duk e pabesueshme. Pastaj vuri kujën si Hekuba.
Enigma ishte, në se ëngjëlli i vdekjes i solli ëndërrën apo ëndërra thirri ëngjëllin e vdekjes.

SYVE QË PIKOJNË MALL

Fragment nga Leonora Lokaj

Karvani i njerëzve ecte në heshtje, si në marshim biblik. Sfondi i maleve dukej sikur lartësohej dhe më tepër. Erërat frynin tërbim, çirreshin mes vete, pa dashur të rrëfenin rrugën e kobshme. Gjarpëronim përmes maleve kryelarta  e ata të  pikëlluar na shikonin. Trishtimi mbi supe kishte lëshuar rrënjë shtatgjata. Ecnim mbi vraga dhimbjesh me kokën kthyer prapa. Hap pas hapi, gjurmëve të njëjta,  ecnim heshtur, pa diktueshëm nëpër tehun e shpatës që priste midis jetës dhe vdekjes.

Kpaoërcenim nëpër gurët gjysmë të zhytur në lumë për të kaluar në anën tjetër. As këtu rreth lumit nuk pash zogj mali, as nuk dëgjova këngë zogu. Ishin vrarë, të tjerët kishin ikur, prat ë gjithë braktisnin foletë.  Paskëshin lënë atdheun pa këngë! U mërzita fort, kur kuptova se atdheu mbeti pa këngë, pa zogj, pa mua… (!)

Dhe qava, se nuk durova më. E vetme tash, pa njeri në mes njerëzish, në kolonë refugjati, atdheun  lashë  pas.  S’di, s’i nuk u çmenda. Si ujëvarë e trazuar mbi shkëmbin e bardhë, më rridhte loti në fytyrë. Më flisnin në mendje njerëzit e mi, shtëpia ime. Më rrinte para syve fshati im i djegur e flakëruar gejr ne re.  Kolona ecte këmbëkëputur e pa zë. Degë lisash më binin fytyrës si shuplaka të dorërëndës  dhe këtë duhej ta duroja domosdo, se nuk ishte aq e dhimbshme sa dhimbja që  lija  pas  shpinës,  atdheun tim nën flakë armiku.

Teksa ecja rrugës mbi guralecë të thepisur kryengritës, befas një shkëndijë zjarri ndezi shpirtin. Shkëlqimi i syve të tij shprushi prushin e dashurisë dhe zemra ime mori flakë. Zjarr i syve të një luani me pushkë në dorë, që vezullonin më shumë se yjet kur mërdhinë në  natën e  vonë. Ndoshta, ky vezullim përpiqej që t’i bënte dritë karvanit tek ecnin vajtueshëm, si një varkë e përgjumur, që nuk e shihte me asnjë sy bregun…

Dhe pash më tej, radhët e gjata të djemve shtathedhur, të uniformuar që vinin nga anë e kundërt me ne. Ata ktheheshin në atdheun që ne e lamë. Jehona e kushtrimit trimëronte gjithë ata trima. Ja, i pari ylber shprese mbante ngrehur lart mbi kokë flamurin dhe në dorë automatikun. Ngjalleshin shpresat… se vërtet një ditë do të kthehemi , për t’i ngritur oxhaqet e rrënuara.

Sytë u kryqëzuan, u përqafuan përmallshëm, humbën në oqeanin e njëri-tjetrit dhe ashtu heshtas, pa thënë asnjë fjalë…rrugët u ndanë. Por rruga në zemrat tona mbeti si më parë!

…koha ikte si lumë i trazuar përplasur në shkëmb. Barti mbi supe gjurmët e njëjta, copëza kujtimesh dhe përmallimi. Thinjat vazhdonin të pushtonin gërshetat e kallinjtë, ndërsa mbi ballin e lartë rrudhat mblidheshin si retë para stuhisë…edhe sot e ndjej drithërimën e syve të tij. Shikim që ndezi flakë gacat e shpirtit. Portat e pritjes hapi. Pritja nuk matet me pëllëmbë, ishte shumë e gjatë. Në burgun e heshtjes u robëruan të gjitha fjalët. Pritja sikur u rrethua me hekur, gardh hekuri që nuk kalohet dot, aty, që atëherë murosa veten. E shtrirë me vjen në shtratin e një ëndrre, gjumë nuk patën sytë e mi. Jo, nuk patën. Patkonjtë e mallit shkelën pamëshirë në hisen time, aq të vogël, që bëra me një shikim shkrepur teksa i dolëm ballë përball njëri-tjetrit.

Netëve të gjata, duart e tij kanë lidhur plagë, kanë mbledhur gjymtyrë trupash. Sa sy të agimeve janë verbuar, sa eshtra të muzgjeve janë thyer nga pritja. Hm, a e dini që as retë e bardha të kësaj ditë s’do munden ta mbajnë peshën e rëndë të kujtimeve që po trazojnë akoma.

Imazhi i ushtarit, si gurrë e freskët shuante etjen e ëndrrave. Shpirtit të prushtë i falte qetësinë. Era lozonjare frynte ngadalë… zbuste zemërimin që mbretëronte në këtë qytet të fjetur, në të cilin rri e pafjetur me shpresën se do të kthehem. Plagët e trupit tim, të shpirtit tim, të vendit tim nuk mund t’i qepë asnjë gjilpërë e kohës, e asnjë kohe! Ato, ndoshta vetëm aromë e trëndafilit të lirisë mund t’i fashitë. Ah! Çfarë arome kishte vendi im!. Po! Me dhëmb do t’i ha dhimbjet e mia. Do t’i gris një nga një copëzat e vetmisë. Syve që pikojnë mall do t’iu lutem për ujdi…se një ditë do të çlirohem nga kafshimi i pritjes…do të kthehem, do ta takoj ushtarin tim. (Betohem!)